Hoe herken je Premature Ovariële Insufficiëntie (vervroegde overgang)?

18 mei 2024

Gemiddeld is de Nederlandse vrouw rond haar vijftigste voor het laatst ongesteld. Maar er is een kleine groep vrouwen (1 tot 2 op de 100) bij wie die laatste menstruatie veel vroeger komt. Soms zelfs al voor hun dertigste. Dat dit gevolgen heeft voor een kinderwens laat zich raden. Er zijn echter meer gevolgen.

Met het toenemen van de leeftijd neemt bij iedere vrouw de hoeveelheid eicellen af. Op een gegeven moment is de hoeveelheid eicellen zo klein dat de menstruatiecyclus geheel stopt en de overgang inzet. Maar bij één tot twee procent van de vrouwen stopt de menstruatie al voor hun veertigste. Zij zijn vervroegd in de overgang. Meestal komen ze hier achter als ze met de pil stoppen omdat ze graag kinderen willen, maar hun menstruatie uitblijft.

Typische overgangsklachten als opvliegers, slecht slapen, stemmingswisselingen, droge huid en droge vagina komen ook voor. Deze klachten hangen samen met een tekort aan het vrouwelijk hormoon (oestrogenen).

We spreken dan van vroegtijdige eierstokveroudering. De meest uitgesproken vorm van vervroegde eierstokveroudering is POF (Prematuur Ovarieel Falen). Dit betekent dat de eicelvoorraad van de vrouw vervroegd is uitgeput. Het wordt meestal aangeduid als Premature Ovariële Insufficiëntie (POI), oftewel: vroege overgang.

Vrouwen die dit meemaken op jonge leeftijd, denken niet altijd aan een vervroegde overgang. Soms doet jouw huisarts dat ook niet. Het is daarom belangrijk om bij deze klachten naar de huisarts te gaan en om een doorverwijzing te vragen voor verder (gynaecologisch) onderzoek, omdat dit gevolgen kan hebben als je zwanger probeert te worden.

De diagnose ‘vervroegde overgang’ komt vaak hard aan. Daarom is een multidisciplinaire aanpak met daarin gynaecologie, psychologische ondersteuning en leefstijl coaching erg belangrijk. Die aanpak hanteren wij bij SHE. Health Clinics.

Lees ook: Vanaf welke leeftijd kun je in de overgang komen?

Oorzaken waarom de eicellen vroegtijdig op zijn

Er zijn verschillende redenen waarom de eicelvoorraad al vroegtijdig op is bij vrouwen. Dit kan onder ander komen door één of meerdere van de volgende mogelijke oorzaken:

Doordat beide eierstokken operatief zijn verwijderd.
Infectieuze bof in de voorgeschiedenis.
Ook kunnen de eicellen vernietigd zijn door medicijnen (chemotherapie) of bestraling.
Daarnaast zijn er erfelijke aandoeningen, bijvoorbeeld een chromosoomafwijking (Syndroom van Turner, Fragiele-X-syndroom), die zorgen voor een vervroegde overgang.
Ook kan het lichaam zelf antistoffen aanmaken tegen het eigen schildklier-, bijnier- of eierstokweefsel. Hun rol bij het ontstaan van te vroege overgang is nog onduidelijk en wordt verder onderzocht.
Na seksueel misbruik kan een vrouw ook eerder in de overgang komen.
Door een lage BMI of ondergewicht kan een vrouw ook vervroegd in de overgang komen.

Lees ook: Wat zijn de oorzaken van vervroegde overgang?

Geen hormonale reactie

Een andere oorzaak van een vervroegde overgang kan zijn dat de eierstokken niet meer reageren op de normale hormoonstimulatie vanuit de hersenen en ook niet op stimulatie met hormoonpreparaten. Wat de reden ook is, de gevolgen van een vervroegde overgang zijn heel ingrijpend.

Lees ook: Wat is het Post Birth Control Syndrome?

Symptomen vervroegde overgang

Opvliegers, nachtzweten, stemmingswisselingen, verminderde zin in seks, pijn bij vrijen, vaginale droogte, droge slijmvliezen en slechter slapen; jonge vrouwen komen in één klap in de overgang terecht, met alle gevolgen van dien. Na een te vroege overgang neemt, door de lage spiegel van oestrogene hormonen, bovendien de kans op botontkalking (osteoporose) extra toe.

Lees ook: Wat zijn de eerste symptomen van de overgang?

Ook het risico op hart- en vaatziekten lijkt toe te nemen. Deze risico’s worden meestal bestreden met (oestrogene) hormonen, in de vorm van pleisters, tabletten of injecties. Daarnaast is het belangrijk om voldoende lichaamsbeweging te nemen en gezond te eten (extra calcium, vitamine K, magnesium en vitamine D).

Lees ook: Waarom kun je tijdens de menopauze meer last krijgen van botontkalking?

Bij vrouwen met premature ovariële insufficientie (POI) is er sprake van vroegtijdige veroudering van de eierstokken. Dat merk je vooral als je:

Niet spontaan zwanger wordt.
Jouw menstruatie blijft tenminste vier maanden uit (of is heel onregelmatig).
Of als je al jong klachten krijgt die passen bij de overgang zoals opvliegers.
De concentratie FSH-hormoon is te hoog. FSH staat voor Follikel Stimulerend Hormoon, dat de groei en rijping van eiblaasjes stimuleert.

De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen in overgang komen is 51 jaar. Als dit gebeurt voordat een vrouw 40 jaar is, dan spreken we van Premature Ovariële Insufficiëntie (POI).

Lees ook: Dít kunnen ook symptomen zijn van de premenopauze.

Gevolgen vervroegde overgang

Een groot deel van de vrouwen met POI heeft last van:

Opvliegers.
Nachtzweten.
Slecht slapen (en daardoor erg vermoeid).
Somberheid.
Onzekerheid.
Minder eigenwaarde.
Negatief zelfbeeld.
Seksuele problemen.
Blaasproblemen.
Moeite met concentratie.
Vruchtbaarheidsproblemen (fertiliteit).
Onregelmatige menstruatie.

Mentaal zijn de gevolgen misschien zelfs nog wel groter. Je voelt je door je lichaam in de steek gelaten en aangetast in je vrouw-zijn. De kinderwens wordt misschien niet vervuld; tenzij er eicellen ingevroren zijn of er op een andere manier een oplossing wordt gezocht.

De lichamelijke klachten zoals opvliegers hebben grote weerslag op het dagelijks functioneren en door het risico op botontkalking (osteoporose) en eventuele hart- en vaatziekten word je geconfronteerd met een lichamelijke ouderdom die niet overeenkomt met je leeftijd.

Vriendinnen die middenin de kleine kinderen zitten, herkennen zich niet in jouw verhaal. Dit kan er voor zorgen dat je je soms een buitenbeentje voelt.

Lees ook: Fotografe Jacqueline van den Heuvel: ‘Te vroege overgang zet leven van vrouwen op z’n kop!’.

Onderzoek en diagnose bij POI

Bij SHE Health Clinics verloopt het proces – onder leiding van een ervaren vrouwelijke gynaecoloog – meestal als volgt:

Invullen een online questionnaire, waarin je jouw klachten, symptomen en gezondheidsgeschiedenis vermeld.
Hierna krijg je een intakegesprek met een vrouwelijke arts, menopauze consulente en/of gynaecoloog.
Daarna volgt de COLA screening (Cyclusstoornissen, Oligo- en Amenorroe) op basis van bloedonderzoek en een intakegesprek door een vrouwelijke arts. Hierbij onderzoeken we onder andere welke erfelijke factoren een rol spelen bij menstruatiestoornissen waarbij de menstruatie onregelmatig is, gestopt is en/of er sprake is van een vruchtbaarheidsprobleem.
Wij bespreken hierna met jou zowel de uitslagen als de behandelmogelijkheden.

Bij het vermoeden van een te vroeg overgang vraagt de arts naar operaties, medicijnen, bestralingen enzovoort. Ook wordt gevraagd naar aangeboren afwijkingen in de familie en naar het aanwezig zijn van zwakzinnigheid. Eveneens zal aan de orde komen of bekend is hoe oud de moeder van de vrouw was toen ze in de overgang kwam. De leeftijd waarop een vrouw in de overgang komt, is voor een deel erfelijk bepaald.

Daarnaast is het belangrijk om te weten of er andere familieleden zijn die te vroeg in de overgang zijn gekomen. Uit onderzoek is gebleken dat wanneer niemand in de familie te vroeg in de overgang kwam, de kans dat een familielid dit overkomt niet groter is dan 1-2%. Als daarentegen meer vrouwen in een familie een te vroege overgang hebben (zonder duidelijke oorzaak) dan is de kans groot dat nog meer familieleden te vroeg in de overgang komen en kan het belangrijk zijn ze hiervoor te waarschuwen. Ze kunnen dan als ze dat willen bijvoorbeeld eerder stoppen met de pil, of hormonaal onderzoek laten doen naar een eventueel beginnende overgang.

Als de eierstokken geen eicellen meer bevatten, niet reageren of afwezig zijn, krijgen de hersenen geen seintjes terug om de aanmaak van FSH te stoppen en blijft het FSH hormoon maar stijgen. Met bloedonderzoek kan worden vastgesteld dat de vrouw in de overgang is. Bij vrouwen met een te vroege overgang worden hoge spiegels FSH en LH en lage spiegels oestrogenen gevonden. Bloedonderzoek is alleen zinvol als er geen hormoonpreparaten gebruikt worden. Gebruik van de anticonceptiepil dient dan ook minstens 1 maand voor de test gestaakt te worden.

Als de overgang onvoorzien is, wordt er altijd chromosoomonderzoek verricht. Hiervoor wordt een buisje bloed afgenomen. De uitslag wordt meestal na 12-14 weken bekend. Vaak wordt ook onderzoek ingezet naar draagsterschap van een fragiele-X aandoening. Dit gaat eveneens via bloedonderzoek.

Omdat er mogelijk sprake kan zijn van antistoffen tegen de eigen eierstokken, kan het lichaam mogelijk ook antistoffen maken tegen andere klieren die hormonen produceren. Er wordt dan middels bloedonderzoek gekeken of er antistoffen zijn tegen de schildklier en de bijnier. Indien er antistoffen zijn tegen de bijnier of schildklier dan zal er verder worden gekeken door middel van bloedonderzoek of de bijnier en de schildklier nog normaal werken.

Lees ook: Overgangsklachten: wel of geen hormoontherapie?

Behandelingsmogelijkheden

Het is belangrijk om voorrang te geven aan een gezond dieet, regelmatige lichaamsbeweging en emotioneel welzijn.

Lichamelijke en emotionele symptomen kunnen met succes worden behandeld met hormoontherapie, hetzij met:

Hormoontherapie met natuurlijke hormonen die de eierstokhormonen van jouw eigen lichaam nabootsen (oestrogeen / progesteron / testosteron).
De gecombineerde orale anticonceptiepil zonder het hormoonvrije interval.

Vruchtbaarheidsopties zoals eiceldonatie kunnen worden besproken in gespecialiseerde klinieken; behandelingsopties zullen wereldwijd variëren als gevolg van culturele, religieuze, juridische en economische redenen.

De overgang is bij iedere vrouw anders

Onthoud dat ieder vrouwenlichaam anders is. Maak je je zorgen over jouw (vroege of late) overgangsklachten? Dan kun je altijd langsgaan bij je huisarts of gynaecoloog bij SHE Health Clinics. Al is het maar voor jouw gemoedsrust of om het juiste advies te krijgen.

Bij SHE Health Clinics kunnen we je helpen met preventie, medisch specialistische onderzoeken en behandelingen, gezond gewicht, afvallen, obesitas, voeding, dieet, leefstijl adviezen, beweging, ontspanning en preventieve medische onderzoeken.