Oudere vrouwen overlijden vaak na heupoperatie: ‘Kan dus levensbedreigend zijn’

14 januari 2024

Voor veel kwetsbare ouderen betekent een gebroken heup helaas vaak het begin van het einde. Maar het besef dat deze botbreuk een levensbedreigende situatie is, ontbreekt vooralsnog nog bij veel mensen. Ook bij de naaste familie. Dat zegt traumachirurg Detlef van der Velde.

Van der Velde houdt sinds 2006 cijfers bij over het overlijden van kwetsbare ouderen. Meestal is dat terug te voeren op zoiets als een bekkenbreuk of een gebroken wervel, maar in de meeste gevallen op een gebroken heup.

Elk jaar breken zo’n 20.000 mensen in Nederland hun heup. Dat zijn overwegend ouderen, want de gemiddelde leeftijd is 84 jaar. Binnen een jaar komen van de fitte ouderen vierduizend tot vijfduizend mensen (1 op de 5) te overlijden als gevolg van die gebroken breuk. Bij kwetsbare ouderen gaat het om zesduizend tot achtduizend personen (1 op de 3) die binnen een jaar na de operatie helaas overlijden. Ruim 40 procent van de patiënten krijgt complicaties na een operatie van een gebroken heup.

“Door de operatie komen oudere patiënten vaak in een neerwaartse spiraal. Ze krijgen complicaties zoals longontsteking, urineweginfectie en verwardheid”, zegt Van der Velde, traumachirurg in het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht.

Lees ook: Osteoporose en osteopenie: wat zijn de verschillen?

Oorzaken van een gebroken heup bij oudere vrouwen

Een gebroken heup bij oudere vrouwen is meestal het resultaat van verschillende factoren, vaak gerelateerd aan veroudering en veranderingen in de botdichtheid.

Dit zijn enkele van de belangrijkste oorzaken van een heupfractuur:

Osteoporose: Osteoporose is een aandoening waarbij de botdichtheid afneemt, wat leidt tot fragiele en zwakke botten. Oudere vrouwen hebben een verhoogd risico op osteoporose, vooral na de menopauze wanneer de productie van oestrogeen afneemt. Oestrogeen speelt een beschermende rol bij het behoud van botdichtheid.
Verminderde spierkracht en balans: Met de leeftijd neemt vaak de spiermassa en -kracht af, wat de stabiliteit en het evenwicht kan verminderen. Verminderde balans verhoogt het risico op vallen, wat een belangrijke oorzaak is van heupfracturen bij oudere vrouwen.
Frequente valincidenten: Oudere vrouwen hebben meer kans om te vallen als gevolg van factoren zoals verminderd zicht, verminderde mobiliteit, gebruik van bepaalde medicijnen, duizeligheid en andere gezondheidsproblemen. Vallen kan leiden tot heupfracturen, vooral als de val met een bepaalde impact plaatsvindt.
Botverlies na de menopauze: Na de menopauze ervaren vrouwen een versneld verlies van botmassa. Dit maakt de botten kwetsbaarder voor breuken, inclusief heupfracturen.
Voedingstekorten (ondervoeding): Onvoldoende inname van calcium en vitamine D kan bijdragen aan een verminderde botdichtheid en het risico op heupfracturen vergroten. Deze voedingsstoffen zijn essentieel voor de gezondheid van de botten.
Chronische aandoeningen: Bepaalde medische aandoeningen, zoals reumatoïde artritis en osteoartritis, kunnen het risico op heupfracturen verhogen. Deze aandoeningen kunnen de structuur en sterkte van het bot negatief beïnvloeden.
Medicatiegebruik: Sommige medicijnen, zoals langdurig gebruik van corticosteroïden, kunnen de botdichtheid verminderen en het risico op fracturen vergroten.
Algemene veroudering van het lichaam: De algemene fysieke kwetsbaarheid die vaak gepaard gaat met veroudering, inclusief verminderde reactietijd en verminderde mobiliteit, draagt bij aan het risico op heupfracturen bij oudere vrouwen.

Voor oudere vrouwen is het dus belangrijk om preventieve maatregelen te nemen, zoals regelmatige lichaamsbeweging, krachttraining, een uitgebalanceerd dieet met voldoende calcium en vitamine D, en regelmatige gezondheidscontroles om het risico op heupfracturen te verminderen. Het beheer van osteoporose en het nemen van voorzorgsmaatregelen om vallen te voorkomen, spelen ook een cruciale rol in het behoud van de botgezondheid.

Lees ook: Waarom hebben 50+ vrouwen extra vitamine D nodig?

Na operatie kan seniore vrouw vaak niet ‘gewoon’ weer weg

Het is problematisch dat mensen zich niet of niet genoeg realiseren hoe ingrijpend zoiets ‘simpels’ als een gebroken heup is voor een seniore vrouw in een verpleegtehuis. “We krijgen geregeld verontwaardigde kinderen of kleinkinderen op gesprek”, vertelt Van der Velde. “Die lijken soms te denken dat opa of oma na een heupoperatie ‘gewoon’ weer mee naar huis kan.”

Hij wil graag meer aandacht voor het zogeheten palliatieve traject (zorg zonder genezing) bij zoiets als een heupbreuk. Want ook dat is een vorm van behandeling, benadrukt de chirurg. “Nu ligt het accent vaak op opereren of het verlengen van leven. Dat zou meer kunnen opschuiven naar kwaliteit van leven. Eindigt je leven met een zware ingreep en dus op een ziekenhuisbed met pijn en overal slangetjes? Of thuis met familie?”

Lees ook: Vitamine K2: belangrijk voor gezondheid, doch vaak komen we tekort!

Project voor andere manier van denken

Ouderenbond ANBO-PCOB steunt dat streven. “Mensen zouden zich meer bewust moeten worden van wat een operatie betekent als je op hoge leeftijd bent. Denk daar thuis over na, ook met kinderen en kleinkinderen. Wat kun je verwachten en waar moet je rekening mee houden?”, zegt de woordvoerder van de bond.

Traumachirurg Van der Velde werkt nu aan een project voor deze manier van denken over het wel of niet opereren bij kwetsbare ouderen. Dat doet hij samen met vakgenoten van het Erasmus MC in Rotterdam binnen de zogenoemde frail hip-groep.

Het bestaat onder andere uit scholingsprogramma’s en onderzoek. Dit beleid brengt hij bij veertien ziekenhuizen in Nederland onder de aandacht. “Dan moet je denken aan wat er allemaal voor nodig is om die moeilijke gesprekken over het niet opereren met families te voeren”, zegt hij. “En wie er bij zo’n beslissing betrokken moeten worden.”

Lees ook: Wat zijn de behandelopties als je last hebt van osteoporose?

Oudere vrouwen overlijden vaak na heupoperatie: ‘Kan dus levensbedreigend zijn’

Veel gestelde vragen over een gebroken heup (heupfractuur)

Onderstaand een aantal vaak gestelde vragen over een gebroken heup en de antwoorden daarop.

Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van een gebroken heup?

De meest voorkomende oorzaak is een val, vooral bij oudere mensen. Andere oorzaken kunnen osteoporose, verminderde botdichtheid, en bepaalde medische aandoeningen zijn.

Wat zijn de symptomen van een gebroken heup?

Symptomen kunnen onder meer hevige pijn in de heup of lies, moeite met bewegen of staan, zwelling, blauwe plekken, en soms een onnatuurlijke positie van het been omvatten.

Kun je met een gebroken heup nog lopen?

Bij een gebroken heup heb je pijn aan jouw heup en kun je niet meer lopen, waardoor je jouw mobiliteit verliest (behalve in een rolstoel). Je zult zo snel mogelijk geopereerd worden. Voor de operatie mag je vanwege de narcose niet eten en drinken.

Hoe wordt een gebroken heup gediagnosticeerd?

Een gebroken heup (collumfractuur) wordt meestal gediagnosticeerd met behulp van röntgenfoto’s. Andere beeldvormende tests zoals MRI kunnen soms ook worden gebruikt om meer details te verkrijgen.

Wat is de gebruikelijke behandeling voor een gebroken heup?

De behandeling kan chirurgisch of niet-chirurgisch zijn, afhankelijk van de ernst van de breuk. Chirurgische behandeling omvat vaak het plaatsen van een heupprothese, terwijl niet-chirurgische behandeling bedrust en fysiotherapie kan omvatten.

Wat gebeurt er als je een gebroken heup niet opereert?

Niet opereren houdt meestal in dat de patiënt spoedig zal overlijden. Als er wordt gekozen voor een operatie, kan dit goed uitpakken maar de leeftijdsverwachting gaat wel een stuk omlaag.

Hoe lang duurt het herstel van een gebroken heup?

De hersteltijd varieert, maar het kan enkele maanden duren. Factoren zoals de leeftijd van de persoon, de ernst van de breuk en de algemene gezondheidstoestand spelen een rol bij het herstel.

Wat zijn de complicaties van een gebroken heup?

Complicaties kunnen zijn bloedstolsels, trombose, infecties, verwardheid, verminderde mobiliteit, en in sommige gevallen, langdurige invaliditeit.

Hoe snel overlijden mensen na een heupfractuur?

Van de fitte ouderen overlijdt 1 op de 5 binnen 1 jaar na operatie. Van de kwetsbaarste patiënten overlijdt zelfs 1 op de 3 binnen een kwartaal en de helft binnen 1 jaar. Ruim 40 procent van de patiënten krijgt complicaties na een operatie van een gebroken heup. Daarbij gaat het vooral om longontstekingen, urineweginfecties en verwardheid (delier).

Zijn er preventieve maatregelen om een gebroken heup te voorkomen?

Het verminderen van risicofactoren, zoals regelmatige lichaamsbeweging, krachttraining om de spierkracht en balans te behouden, het gebruik van hulpmiddelen bij het lopen, en het nemen van voorzorgsmaatregelen om vallen te voorkomen, kunnen helpen.

Welke supplementen kunnen helpen de gezondheid van botten en spieren te bevorderen?

Verschillende voedingsstoffen en supplementen kunnen bijdragen aan het bevorderen van de gezondheid van botten en spieren, waaronder:

Calcium: Calcium is essentieel voor de opbouw en het behoud van sterke botten. Zuivelproducten, groene bladgroenten en sommige noten en zaden zijn natuurlijke bronnen van calcium. In sommige gevallen kan het nodig zijn om calciumsupplementen te overwegen, vooral bij mensen met een tekort.
Vitamine D: Vitamine D is cruciaal voor de opname van calcium in de botten. Zonlicht is een natuurlijke bron van vitamine D, en het kan ook worden verkregen uit vette vis, eieren en verrijkte voedingsmiddelen. Vitamine D-supplementen worden vaak aanbevolen, vooral voor mensen met beperkte blootstelling aan zonlicht.
Magnesium: Magnesium speelt een rol bij de omzetting van vitamine D in zijn actieve vorm en is ook betrokken bij de botvorming. Noten, zaden, volle granen en bladgroenten zijn goede bronnen van magnesium.
Vitamine K: Vitamine K is belangrijk voor de regulatie van calcium in de botten en bloedvaten. Daarnaast is vitamine K belangrijk voor de synthese van bepaalde eiwitten die nodig zijn voor botvorming en behoud. Er zijn twee belangrijke vormen van vitamine K: K1 (fyloquinon) en K2 (menachinon). Beide vormen zijn betrokken bij de botgezondheid, maar K2 lijkt specifiek een belangrijke rol te spelen. Groene bladgroenten, broccoli en kool zijn rijk aan vitamine K.
Eiwitten: Eiwitten zijn essentieel voor de opbouw en het behoud van spiermassa en sterke botten. Voedingsmiddelen zoals vlees, vis, zuivel, eieren, bonen en noten zijn goede bronnen van eiwitten.
Omega-3 vetzuren: Omega-3 vetzuren, met name EPA en DHA, kunnen ontstekingen verminderen en de botdichtheid bevorderen. Vette vis zoals zalm, makreel en lijnzaad zijn rijke bronnen van omega-3 vetzuren.
Collageen: Collageen is een eiwit dat belangrijk is voor de structuur van botten, gewrichten en spieren. Collageensupplementen kunnen bijdragen aan de gezondheid van bindweefsels.
Borium: Borium kan de opname van calcium bevorderen en is betrokken bij de botvorming. Noten, peulvruchten en volle granen bevatten vaak borium.

Wat zijn de langetermijngevolgen van een gebroken heup?

Langetermijngevolgen kunnen afhangen van factoren zoals de gezondheid van de persoon en de ernst van de breuk. Sommige mensen kunnen volledig herstellen, terwijl anderen mogelijk langdurige mobiliteitsproblemen ervaren.

Hoe kan familie en vrienden iemand ondersteunen die herstelt van een gebroken heup?

Familie en vrienden kunnen emotionele steun bieden, helpen bij dagelijkse taken, zorgen voor een veilige omgeving en aanmoedigen om de voorgeschreven revalidatieoefeningen te volgen.

Zijn er complicaties op lange termijn na een heupoperatie?

Mogelijke complicaties op lange termijn kunnen bestaan uit infecties, het loslaten van het heupimplantaat, en langdurige pijn. Goede revalidatie, regelmatige beweging en regelmatige follow-up met de behandelend arts is belangrijk voor monitoring.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke internist, orthopeed of radioloog bij SHE Health Clinics? Neem dan contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.