Waarom medische zorg nog te weinig vrouwgericht is

2 november 2022

Het wordt steeds duidelijker dat het schadelijk kan zijn voor vrouwen dat medisch onderzoek vooral gericht is op mannen. Hoewel er meer en meer stappen worden gezet om dit te veranderen, zijn we er volgens deskundigen nog lang niet. Wat moet er nog gebeuren?

Lilianne Ploumen diende in 2020 namens de PvdA een initiatiefnota in waarmee ze aandacht wilde vragen voor de ongelijke behandeling van mannen en vrouwen die medische zorg ontvangen. Het doel: meer bewustzijn van verkeerde of te late diagnoses bij vrouwen, van het belang van verschillende behandelmethoden en van bijwerkingen en doseringen van medicijnen.

Twee jaar later is daar volgens Yolande Appelman weinig van terechtgekomen. Appelman werkt als interventiecardioloog bij het Amsterdam UMC en houdt zich onder meer bezig met hart- en vaatziekten bij vrouwen.

Appelman vertelt dat ze zelf betrokken is geweest bij het voorstel van Lilliane Ploumen, maar dat ze nergens de effecten daarvan terugziet. Terwijl dat volgens de interventiecardioloog van levensbelang kan zijn. “Het viel mij op dat bij vrouwen met klachten op de borst geen vernauwing van de bloedvaten werd vastgesteld of dat die vernauwing niet ernstig genoeg was. Dan gaat iemand naar huis, terwijl er wel degelijk iets aan de hand is.”

Lees ook: Wat is er zo anders aan het vrouwenhart?

Wat je niet kent is lastig te herkennen

Inmiddels is duidelijk dat hartproblemen zich anders uiten bij mannen dan bij vrouwen. Niet alleen de symptomen kunnen verschillen, vrouwen kunnen ook anders reageren op bepaalde behandelmethodes of medicijnen. Zo schrijft WOMEN Inc. dat de specifieke werking van veel bestaande medicijnen bij vrouwen nog steeds onbekend is.

“Onderzoek werd uitgevoerd op de witte man en niet op vrouwen”, zegt Appelman. “In een wereld gedomineerd door mannen kan het moeilijk zijn om te onderscheiden dat vrouwen klachten anders ervaren, als jij die zelf niet kent. Want wat je niet kent, herken je ook niet.”

Daarom is bewustwording zo belangrijk, zegt prof. dr. Toine Lagro-Janssen, voormalig huisarts en hoogleraar Vrouwenstudies Medische Wetenschappen aan de Radboud Universiteit. Ook zij was betrokken bij de initiatiefnota van Ploumen.

Lagro-Janssen: “Het is belangrijk om die verschillen steeds weer voor het voetlicht te brengen. Ik geef veel trainingen en krijg regelmatig van het publiek te horen dat ze geen idee hadden dat dit sekseverschil op zo veel gebieden zo’n grote rol speelt. En hoewel we al veel weten, is er ook nog heel veel dat we niet weten.”

Lees ook: Medisch experts willen meer aandacht voor het vrouwenhart.

Geen extra geld, maar toch belangrijke stappen gezet

Hoewel het dus belangrijk blijft onderzoek te doen, werd in 2020 de stekker getrokken uit het Kennisprogramma Gender en Gezondheid. En naar aanleiding van de initiatiefnota van Ploumen liet minister Ernst Kuipers onlangs weten geen noodzaak te zien in het extra beschikbaar stellen van geld voor onderzoek naar man-vrouwverschillen in de gezondheidszorg.

Ondanks deze tegenslag, zijn er ook belangrijke stappen gezet, zegt Lagro-Janssen. “Er is een kern aan kennis. Vorig jaar verscheen het handboek Gendersensitieve huisartsgeneeskunde, het leerboek Vrouwspecifieke geneeskunde krijgt een update, en ook in het onderwijs is er – zij het te versnipperd – meer aandacht voor vrouwengezondheid en vrouwengeneeskunde. Dat is een proces van de lange adem, want in de Nederlandse gezondheidszorg duurt het helaas vaak twintig jaar voordat vernieuwingen structureel zijn doorgevoerd in een curriculum.”

Lees ook: ‘Van het vrouwenlichaam weten we te weinig!’.

Ook patiënten moeten weten waar ze op kunnen letten

En blijvende aandacht voor gendersensitieve geneeskunde blijft relevant om zo te voorkomen dat relevante sekse- en gendergerelateerde onderwerpen uit het curriculum geschrapt worden, zegt Lagro-Janssen.

“Het belang van sekse en gender is niet voor iedere onderwijsmaker vanzelfsprekend. Daarnaast is niet alleen nascholing belangrijk voor de al aan het werk zijnde huisartsen, het kan ook van belang zijn patiënten hierop alert te maken, zodat zij weten waar ze op moeten letten.”

In de zorg geldt een inspanningsverplichting. Dat wil zo veel zeggen als dat iedereen recht heeft op goede zorg. “Omdat iedere persoon anders is, kan anders behandelen soms noodzakelijk zijn, maar de kwaliteit van de uitkomst moet voor beiden gelijk zijn”, zegt professor Lagro-Janssen. “En dit kan ook een betere uitkomst betekenen voor mannen.”

Zo worden eetstoornissen volgens WOMEN Inc. bij jongens en mannen te vaak over het hoofd gezien

Lees ook: Wat zijn de symptomen en oorzaken van een eetstoornis?

En een depressie wordt veel vaker vastgesteld bij vrouwen dan bij mannen. Daarbij spelen allerlei sociale en psychosociale factoren een rol. Mannen vinden het bijvoorbeeld veel moeilijker om over hun gevoelens te praten.

Lees ook: Wat zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen met een depressie?

‘Hoog tijd dat vrouwenzorg de aandacht krijgt die het verdient’

Voor beide seksen kan een depressie reden zijn om naar alcohol te grijpen. “Maar voor vrouwen is dit schadelijker dan voor mannen, vanwege een trager afbraakmechanisme. Hierdoor zijn vrouwen ook sneller dronken”, zegt Lagro-Janssen. “En bij mannen ziet men bij een alcoholverslaving een onderliggende depressie eerder over het hoofd.”

Lees ook: Alcoholisme bij vrouwen: verborgen probleem en groot taboe.

Hoewel er een verschuiving zichtbaar is, gaat die volgens Appelman nog te langzaam. In 2008 werd door Appelman de werkgroep Gender opgericht binnen de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie. “Er is sindsdien veel gebeurd, toch weten we en begrijpen we nog heel veel niet.” Het is dan ook niet voor niets dat Ploumen met haar voorstel kwam, zegt Lagro-Janssen. “Het wordt hoog tijd dat het de aandacht krijgt die het verdient.”

Lees ook: Waarom vrouwenzorg beter en anders moet!