Stijging aantal Nederlanders met overgewicht: ‘Verleiding ongezonde voeding te groot’

12 juni 2022

Het aantal mensen met overgewicht en diabetes stijgt. Om te bepalen of iemand te zwaar is, wordt gekeken naar de BMI. Maar wat zegt je BMI eigenlijk over je gezondheid? En wat kan de overheid doen om het aantal mensen met overgewicht terug te dringen?

Een onlangs uitgebracht rapport van de WHO liet zien dat zes op de tien Europeanen te zwaar zijn. In Nederland heeft meer dan de helft van de volwassen overgewicht. Overgewicht of obesitas wordt gemeten aan de hand van de BMI (body mass index). “Een gezond BMI ligt tussen de 18,5 en 25”, vertelt Gijs Goossens.

Goossens doet onderzoek naar obesitas aan het Maastricht UMC+. “Bij een BMI tussen de 25 en 30 is er sprake van overgewicht, bij een BMI van boven de 30 van obesitas.”

Lees ook: BMI berekenen bij jezelf.

Hogere BMI = meer risico

“Over het algemeen geldt: hoe hoger de BMI, hoe groter de kans dat iemand gezondheidsproblemen ontwikkelt”, zegt Goossens. Er zijn wel situaties waarin de BMI een verkeerd beeld kan geven. Denk aan iemand die veel krachttraining doet, zoals een bodybuilder, waarbij een grote spiermassa ervoor zorgt dat iemand zwaarder kan zijn en dus een hoger BMI heeft, terwijl hij of zij niet ongezond is.”

“Omdat de BMI niet alles zegt, is het ook belangrijk om te kijken waar het vetweefsel is opgeslagen. Vooral te veel buikvet brengt gezondheidsrisico’s met zich mee”, laat Goossens weten. “Er zijn situaties waarbij iemand met een gezond BMI, maar met relatief veel buikvet een hoger risico heeft op chronische aandoeningen dan iemand met overgewicht en weinig buikvet bij wie het vet met name opgeslagen is in het onderlichaam, zoals de dijen en billen.”Omvang buikvet van belang voor gezond gewicht

“De omtrek van je buikvet kun je zelf meten”, zegt Martijn Katan, emeritus hoogleraar Voedingsleer aan de Vrije Universiteit Amsterdam. “Pak een meetlint en meet je middelomtrek tussen je heupbotten en ribben. Voor vrouwen is tot 80 centimeter gezond en voor mannen tot 94 centimeter.”

Vrouwen die meer dan 88 centimeter meten en mannen die meer dan 102 centimeter meten hebben een verhoogd risico op onder meer diabetes type 2, hartaandoeningen, galstenen, gewrichtspijn en bepaalde soorten kanker.

Lees ook: Wanneer heb je overgewicht of obesitas?

Oorzaken overgewicht en obesitas

Gevraagd naar de oorzaken van overgewicht en obesitas wil Goossens benadrukken dat er verschillende factoren zijn die meespelen. “Een ongezonde leefstijl, die mede wordt gevoed door een ongezonde leefomgeving, speelt een belangrijke rol. Maar andere factoren, zoals stress, onvoldoende slaap en het gebruik van bepaalde medicatie, kunnen ook bijdragen aan een toename van het lichaamsgewicht.”Misverstanden dragen bij aan stigma

Goossens hoort vaak dat men bij mensen met overgewicht denkt: beweeg gewoon wat meer en eet wat minder. “Die vooroordelen, bijvoorbeeld over een gebrek aan discipline, komen voort uit misverstanden en een gebrek aan kennis, en dragen bij aan het stigma rondom obesitas.”

“Dat brengt met zich mee dat mensen met obesitas minder snel de juiste zorg zoeken die soms nodig is”, zegt Goossens. “Verder is het zo dat dit stigma bijdraagt aan een verhoogde kans op mentalegezondheidsproblemen. Ook onder zorgprofessionals is het daarom van belang dat zij meer kennis opdoen. Als een zorgverlener slechts meegeeft dat iemand gewoon meer moeten bewegen en minder moet eten, denkt die persoon de volgende keer wel twee keer na voordat hij of zij besluit nogmaals aan te kloppen voor hulp.”

Verder is volgens Goossens een meer gepersonaliseerde aanpak nodig. “Oorzaken van obesitas en aan overgewicht gerelateerde complicaties kunnen per persoon verschillen. Als we het ‘waarom’ beter begrijpen, kunnen we gerichter te werk gaan bij het plan van aanpak. Daarnaast moeten we echt wat doen aan het stigma, waardoor mensen met obesitas eerder de juiste zorg zoeken én ontvangen.”

Lees ook: Welke ziektes en klachten ontstaan bij vrouwen door overgewicht of obesitas?

Meer eetstoornissen

Een andere – vaak onderschatte – oorzaak van overgewicht zijn eetstoornissen. Vooral in de afgelopen twee jaar is er een grote toename van eetstoornissen te zien. Vooral onder jongeren.

Bij een eetbuistoornis (in het Engels: Binge Eating Disorder – BED) eet je ongewoon veel tijdens regelmatig terugkerende eetbuien. Je hebt het gevoel dat je geen controle hierover hebt. Na zo’n eetbui voel je je somber, schuldig of walg je zelfs van jezelf. In tegenstelling tot bij boulimia probeer je niet van het eten af te komen door overgeven of laxeren, dus kom je sneller aan en ontwikkel je eerder overgewicht en obesitas.

Lees ook: Wat zijn de symptomen en oorzaken van een eetstoornis?

Verhoogd risico op kanker

Naast dat overgewicht en obesitas het risico op onder andere diabetes type-2, hart- en vaatziekten, spataderen en gewrichtsproblemen, vruchtbaarheidsproblemen, hoge bloedruk, galstenen, verzakking (prolaps), incontinentie, miskramen, geboorteafwijkingen en slaapapneu kunnen veroorzaken, kan overgewicht 13 verschillende soorten kanker veroorzaken!

Hoe groot de risicofactor van overgewicht is om kanker te ontwikkelen, hangt af van de kankersoort: zwaarlijvige mensen lopen gemiddeld vijf (5) keer meer kans op slokdarmkanker dan mensen met een normaal gewicht. Bij borstkanker daarentegen speelt overgewicht een minimale rol: daar loop je 5% tot 10% meer risico als je overgewicht hebt.

Lees ook: Overgewicht verhoogt risico op 13 soorten kanker!

Gezonde leefomgeving is een randvoorwaarde

Naast voldoende beweging, het voorkomen van stress en het aanhouden van een gezonde leefstijl, is het nog belangrijker dat de overheid ongezonde dingen uit de samenleving verwijdert, zegt Katan. “Maak autorijden moeilijker en fietsen en lopen makkelijker. Vervang bijvoorbeeld parkeerplaatsen door fietspaden.” Verder vindt Katan dat reclames waarin ongezonde producten worden aangeprezen aan banden moeten worden gelegd.

Lees ook: Link gevonden tussen hormoonverstorende stoffen en ontwikkeling van obesitas.

Ook is het volgens de hoogleraar niet uit te leggen dat Nederland in tegenstelling tot veel andere landen nog steeds geen frisdranktaks heeft ingevoerd. Dat inzetten op eigen verantwoordelijkheid niet werkt, lijkt steeds meer door te dringen, zegt Katan. “Op dit moment is de verleiding op veel plekken te groot om toe te geven aan goedkope, lekkere ongezonde producten.”

En dat terwijl een gezonde leefomgeving helpt bij het handhaven van een gezonde leefstijl. Goossens: “Maak gezonde producten zoals groente en fruit goedkoper, vervang frisdrankautomaten door watertappunten en verbied fastfoodketens binnen een straal van een paar kilometer rondom scholen, om maar een aantal mogelijkheden te noemen.”

Lees ook: 10 soorten voeding waar je NIET bepaald gezonder van wordt.

Hulp bij overgewicht en afvallen: hoe pak je dat aan?

Er zijn talloze mensen die je kunnen helpen om je eetgewoontes te veranderen. Begin bij de huisarts. Hij of zij kan je adviseren over eten en bewegen en kan zo nodig medicijnen voorschrijven als ondersteuning. De huisarts kan je ook doorverwijzen naar diverse specialisten, zoals een diëtist bij SHE Health Clinics.

Naar de diëtist met overgewicht of obesitas

Een diëtist kan je meer vertellen over allerlei mogelijkheden om af te vallen en kan je ondersteunen in dit proces. Met een diëtist kun je een plan opstellen om zo effectief en prettig mogelijk toe te werken naar jouw ideale gewicht. Op basis van jouw behoeftes en gezondheid wordt bepaald welk dieet bij jou past. Dit werkt een stuk beter dan elk week een nieuw dieet uitproberen tot dat je de ideale afslankmethode hebt gevonden.

Lees ook: 8 tips om gezonder te eten en drinken.

Optimaliseren microbioom bij overgewicht of obesitas

Er zijn aanwijzingen dat de microbiota een rol spelen bij het ontstaan van overgewicht en obesitas. Een optimale darmflora (microbiome) is daarom van belang bij het voorkomen en reduceren van overgewicht.

Lees ook: Wanneer wordt probiotica aangeraden?

Meer lezen over gezond gewicht, overgewicht en afvallen?