Wat zijn de symptomen van borderline en hoe kun je er mee omgaan?

2 mei 2023

Ongeveer één procent van de Nederlandse bevolking heeft borderline, een persoonlijkheidsstoornis waarbij patiënten last hebben van abrupte veranderingen in gevoelens, stemmingen en gedrag. Wat zijn de kenmerken van borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) die vooral bij vrouwen voorkomt, hoe kun je er mee omgaan, wat zijn de risico’s en wat zijn de behandelingsmogelijkheden?

In dit artikel vertellen we je meer over borderline en hoe je er als naaste het beste mee om kan gaan.

Wat is borderline?

Als iemand een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) heeft, heeft hij of zij vaak last van afwijkend -en sterk wisselende- stemmingen, gedrag, en gedachten. Hij of zij heeft bijvoorbeeld last van impulsiviteit, stemmingswisselingen en angst. Mensen met borderline lopen in hun leven vaak vast in relaties, opleidingen en werk. Ze maken een enthousiaste start, maar door terugkomende tegenvallers haken ze al snel af. Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis hebben vaak een alles-of-niets karakter.

Hoeveel mensen hebben borderline?

Er zijn in Nederland naar schatting zo’n 200.000 patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis, zegt de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP). Meer vrouwen dan mannen hebben er last van: bijna 75 procent van alle mensen met borderline is vrouw! Oftewel: ongeveer 150.000 vrouwen in Nederland hebben last van borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS).

Meestal komen de borderline verschijnselen echt naar buiten als iemand net volwassen begint te worden. Dat is vaak tussen het zeventiende en vijfentwintigste levensjaar. Echter, ook op latere leeftijd kan borderline zich pas openbaren.

Lees ook: Hoe beïnvloeden hormonen jouw gedrag en humeur?

Hoe ontstaat borderline?

Wat de precieze oorzaak is van borderline is nog niet bekend. Wel zijn er diverse risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van borderline vergroten. Eén van de belangrijkste oorzaken is erfelijkheid en aanleg. Hoe de hersenen prikkels verwerken heeft te maken met de aanleg van de hersenen, waardoor impulsief gedrag, heftige emoties en stemmingswisselingen erger kunnen worden. Mensen die iemand met borderline in de familie hebben, hebben meer kans op het krijgen van borderline. Als één van de ouders borderline heeft, is die kans zelfs één op vijf.

‘Borderline hebben betekent te leven als een rollercoaster in de achtbaan in een pretpark. Daar word je dus soms flink misselijk van! Soms voel je je ‘on top of the world’, en vervolgens race je weer in razend snelle tempo naar beneden met je hart in je keel…’
‘Het vervelende van in de achtbaan van een pretpark te zitten, is dat die maar doorgaat en doorgaat… alleen s`nachts rust, als je geluk hebt ‘.
‘Ik kijk er naar uit naar die dag dat er groot onderhoud gepleegd moet worden op de achtbaan – even een tijdje tussenuit uit het borderlineleven. Maar ‘life goes on’ zeggen ze…. dus ik denk dat ‘even een tijdje er tussen uit’ er niet in zit, en dat ik zelf een manier moet vinden om de pieken en dalen van de achtbaan wat minder intens te maken’.

Psychische en sociale factoren bij borderline

Ook psychische en sociale factoren spelen een belangrijke rol. Vooral traumatische en ingrijpende ervaringen in de jeugd kunnen borderline veroorzaken. Echter, ook een geboortetrauma of ander soort trauma op latere leeftijd kan borderline veroorzaken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan: verwaarlozing, mishandeling, verkrachting of seksueel misbruik. Maar ook minder duidelijke ervaringen, zoals emotionele verwaarlozing of een onbewust gevoel van onveiligheid, kunnen borderline verergeren.

Lees ook: Wat zijn de gevolgen van aanranding en verkrachting?

Symptomen van borderline

Het is belangrijk om te weten dat mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis onderling erg van elkaar kunnen verschillen en dat er naast BPS ook andere psychische problemen en persoonlijkheidsstoornissen mee kunnen spelen.

Symptomen die op Borderline kunnen wijzen zijn:

Automutilatie (zelfbeschadiging/zelfverminking).
Dissociatieve verschijnselen.
Gevoel van leegte/eenzaamheid.
Impulsiviteit.
Moeite met contacten (te durven) aangaan/onderhouden.
Identiteitsproblemen (negatief zelfbeeld / laag libido).
Stemmingswisselingen.
Suïcidale gedachtes/suïcidale pogingen.
Verlatingsangst.
Woede-uitbarstingen.
Zwart/wit (alles of niets)-denken.

De binnenwereld ziet er door borderline anders uit:

Angst, soms door agressie bedekt.
Eenzaamheid, zelfs in gezelschap.
Enorme leegte, niet weten wat je wilt, voelt of vindt.
Een grote kloof tussen gevoel en verstand.
Regelmatig ook op onverwachte momenten overspoeld raken door heftige emoties die moeilijk te verdragen zijn.
Grote onzekerheid, depressieve gevoelens, enorme spanning.
Permanent controle willen houden over alles en iedereen.
Steeds maar denken voor anderen en dit op jezelf betrekken (negatief).
Alles perfect willen doen uit angst voor afwijzing.

Wat zijn de symptomen van borderline en hoe kun je er mee omgaan?

Negen verschillende kenmerken van borderline

Het is niet makkelijk om een diagnose te stellen voor borderline persoonlijkheidsstoornis, en dit kan alleen gedaan worden door een GGZ specialist of psychiater. In het handboek van psychiatrische stoornissen (de DSM-5) staan negen verschillende kenmerken van borderline. Voor de diagnose moet iemand aan minimaal vijf van deze symptomen voldoen.

Dit zijn de 9 kenmerken van borderline:

1. Verlatingsangst

Mensen met borderline hebben vaak moeite met het aangaan en in stand houden van relaties. Maar wanneer ze zich eenmaal aan iemand gehecht hebben verandert die houding snel in afhankelijkheid en verlatingsangst. Mensen met deze stoornis proberen daarom altijd te voorkomen dat iemand hen in de steek laat, tot het obsessieve aan toe.

2. Wisselingen tussen idealiseren en kleineren

Mensen met bordeline hebben vaak verschillende instabiele en intense relaties. Ze denken erg zwart-wit, en beoordelen hun omgeving als goed of fout. Ze wisselen af tussen idealiseren en kleineren, zonder dat er een neutraal tussengebied is.

3. Identiteitsstoornissen

Borderliners hebben meestal een aanhoudend instabiel zelfbeeld, en een gebrek aan zelfgevoel. Ze weten vaak eigenlijk niet goed wie ze zijn, en hebben tegenstrijdige beelden van zichzelf.

Lees ook: Wat zijn de kenmerken van een bipolaire stoornis?

4. Impulsiviteit

Een van de meest voorkomende en belangrijkste kenmerken van borderline is impulsiviteit. Om aan dit kenmerk te voldoen, moet een patiënt op ten minste twee gebieden zó impulsief zijn dat hij of zij zichzelf of anderen schade aan kan brengen. Het gaat dan bijvoorbeeld om geld verspillen, onveilige seks, misbruik van middelen, zelfverminking, eetbuien of een combinatie van een eetstoornis en zelfmasochisme zoals Sadorexia.

Lees ook: Wat zijn de symptomen en oorzaken van een eetstoornis?

5. Suïcidale gedachten of gedrag

Bijna iedereen met borderline denkt weleens aan zelfmoord. Een aanzienlijk deel van de patiënten doet zelfmoordpogingen, of doet aan zelfbeschadiging. Daarom zijn suïcidale gedragingen, gedachten of dreigingen één van de kenmerken.

Lees ook: Verborgen depressie: een onzichtbare strijd.

6. Ernstige en snelle stemmingswisselingen

Mensen met bordeline hebben last van sterk wisselende stemmingen. Eén moment zijn ze intens prikkelbaar en angstig, om dan enkele uren later weer vrolijk te zijn. Deze extreme stemmingen duren zeer zelden langer dan een paar uur achter elkaar, voor ze weer overslaan naar een meer neutralere mood.

7. Een chronische gevoel van leegte

Mensen met borderline hebben extra veel behoefte aan relaties, liefde en positieve impulsen van buiten, omdat ze zelf een chronisch gevoel van leegte voelen. Ze voelen zich vaak oriëntatieloos en onsamenhangend, vooral door dit gevoel van leegte en gebrek aan een stabiel zelfbeeld.

8. Onbeheersbare woedeaanvallen

Borderliners kunnen hun kwaadheid vaak slecht beheersen en hebben daarom sneller last van intense woedeaanvallen of driftbuien. Ook kan het soms leiden tot agressiviteit of vechtpartijen.

9. Dissociatieve verschijnselen

Mensen met borderline kunnen lijden aan paranoïde ideeën en kunnen ernstige dissociatieve verschijnselen hebben. Dan verliezen ze hun zelfbewustzijn helemaal, en staan ze emotioneel los van zichzelf. Meestal zijn deze klachten tijdelijk, bijvoorbeeld door stress of andere extreme emoties.

Behandeling van borderline persoonlijkheidsstoornis

Er zijn verschillende behandelingen voor een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). De meeste behandelingen helpen de patiënt inzicht te geven in de stoornis en het gedrag. Het is voor iemand met borderline heel belangrijk om evenwicht en stabiliteit in emoties te creëren, wat dan ook centraal staat in de behandeling. Medicijnen kunnen ook een hulpmiddel zijn, omdat ze sommige symptomen kunnen verminderen. Meestal gaat het dan om kalmerende middelen, antipsychotica of antidepressiva.

Lees ook: Lichaamsbeweging is bij matige depressie net zo effectief als antidepressiva.

Omdat borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) bij iedereen anders is, zullen specialisten per persoon beslissen wat het precieze behandelplan is. Meestal zal er gekozen worden voor een combinatie van verschillende soorten therapie en medicatie, zodat de persoon met borderline beter kan functioneren in de maatschappij.

Lees ook: Hoe behandel je borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)?

Omgaan met borderline

Borderline is niet alleen erg lastig voor de patiënten, ook voor zijn of haar omgeving kan het soms best ingewikkeld zijn. Waarschijnlijk wil je als vriend, geliefde of familielid graag helpen. Je wilt iemand opvrolijken, boze buien doorbreken of de depressie verminderen, maar misschien merk je dat dat niet gewaardeerd wordt. Er is geen gebruiksaanwijzing of boek dat je kan vertellen hoe je omgaat met borderline, omdat de stoornis bij iedereen anders is. Het is daarom belangrijk om je te verdiepen in borderline, zodat je reactiepatronen kan gaan herkennen en voorkomen.

Lees ook: Hoe ga je om met psychische klachten bij jezelf of vriendinnen?

Grenzen aangeven bij borderline

Je kunt de problemen niet oplossen, maar wel helpen door als partner, kennis of vriend zo veel mogelijk veiligheid en stabiliteit te bieden. Je moet wel duidelijk je grenzen aangeven. Doe dat wel liefdevol, want vaak hebben mensen al een negatief zelfbeeld. Ook kun je helpen door zelf zo concreet mogelijk te communiceren. Heldere communicatie kan een emotionele crisis voorkomen. Het belangrijkste is om een luisterend oor te bieden, en professionele hulp in te schakelen, wanneer dit nodig is.

Lees ook: Welke psychische klachten komen bij vrouwen het meest voor?

Psychologische hulp nodig?

Ben je een vrouw en heb je last een psychologische aandoening, zoals: borderline, chronische stress, angsten, paniekaanvallen, depressie, burn-out verschijnselen, relatieproblemen of zit je om een andere reden niet lekker in je vel? Een afspraak met een ervaren vrouwelijke psycholoog bij SHE Health Clinics kan uitkomst bieden. In gesprekken met één van onze vrouwelijke psychologen probeer je er samen achter te komen waar de precieze oorzaak van je problemen ligt en kijk je hoe je dit kunt verbeteren. Vervolgens wordt er een multidisciplinair behandelplan voor je opgesteld. Veelal maken leefstijl, voeding, beweging, meditatie en psychotherapie onderdeel uit van zo’n multidisciplinair behandelplan.

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke psycholoog bij SHE Health Clinics? Neem dan rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over psychologische klachten en gezonde leefstijl?