15 feiten en fabels over de overgang en menopauze

21 april 2023

De menopauze is precies zoals het klinkt – een pauze in ‘menses’ of menstruatie. De laatste menstruatie noemen we de menopauze. Voor en na de menopauze is er een periode van enkele jaren waarin de hormonen een nieuw evenwicht zoeken. Deze periode noemen we de perimenopauze of overgang; de duur ervan is voor iedere vrouw verschillend.

Maar hoe weet je of je in de overgang zit? En moet je je voorbereiden op het ergste? Geen vrouw is hetzelfde, en dus ervaart elke vrouw deze periode anders. De overgang hoeft niet slecht of eng te zijn. Het kan ook een periode van bevrijding zijn, een kans om gezond en gelukkig de transitie naar een volgende levensfase te maken. Laten we daarom kijken naar wat feit is, wat fabel, en ontdekken hoe ook jij je kunt verheugen op gelukkig en gezond ouder worden!

1. Fabel: De overgang begint op je 50^ste

De overgang begint op de leeftijd waarop de ovariële functie begint af te nemen. De gemiddelde leeftijd waarop de overgang begint ligt tussen de 45 en 55 jaar. Sommige vrouwen ervaren al vroeg in de 40 verandering, terwijl anderen er pas achterin de 50 mee te maken krijgen. Ongeveer de helft van alle vrouwen heeft op vijftigjarige leeftijd de menopauze bereikt.

Lees ook: Symptomen overgang en menopauze per leeftijdsgroep.

De overgang lijkt erfelijk. Weet je wanneer de overgang bij je moeder, oma en/of tante is begonnen? Dan kan dit een goede indicatie zijn voor wanneer deze periode bij jou begint.

Een vervroegde overgang (Premature Ovariële Insufficiëntie) kan optreden als gevolg van roken, chemotherapie, (seksueel) misbruik, ondergewicht (te lage BMI), bestralingstherapie of chirurgische verwijdering van de eierstokken.

Lees ook: Wat zijn de oorzaken van vervroegde overgang?

2. Fabel: Tijdens de overgang kom je aan.

Telkens wanneer hormonen in het lichaam fluctueren, kan ons metabolisme vertragen. Hierdoor worden we vatbaar voor gewichtstoename.

Dat gezegd hebbende, is er geen bewijs dat de menopauze daadwerkelijk gewichtstoename veroorzaakt. Onderzoekers hebben daarentegen wel ontdekt dat door de daling van de oestrogeenspiegels de vetopslag kan verschuiven van de heupen en dijen, naar de buik. Hierdoor bestaat de kans dat het buikvet toeneemt.

De combinatie van vetverschuiving, een vertraagd metabolisme en een sedentaire levensstijl -waar veel mensen naar neigen naarmate ze ouder worden- kan gewichtstoename veroorzaken. Wanneer je echter gezond eet en regelmatig actief beweegt vermijdt je niet alleen gewichtstoename, maar zal ook de hoeveelheid spiermassa en de botgezondheid verbeteren.

Lees ook: Gezond afvallen in de overgang? Zó doe je dat!

3. Fabel: Je hebt geen zin meer in seks tijdens de menopauze.

Het klopt dat dalende geslachtshormonen tijdens de overgang een verandering in libido kunnen veroorzaken. Maar een minder libido is niet volledig toe te schrijven aan het gevolg van hormonale schommelingen. Het is aannemelijker dat factoren als mentaliteit (depressie, prikkelbaar), energieniveaus en leefstijlfactoren (dieet, stress) hier een grotere invloed op hebben. Wanneer je voor de menopauze van seks genoot, is de kans groot dat je ervan zult blijven genieten.

Het enige nadeel kan vaginale droogheid zijn. Vaginale droogheid kan optreden bij een daling van de oestrogeenspiegels, dit kan leiden tot pijnlijke geslachtsgemeenschap. In dit geval kunnen kleine doses oestrogeencrèmes en smeermiddelen het probleem meestal oplossen. Anders kan een gynaecologische behandeling uitkomst bieden.

Lees ook: Hoe geef je jouw seksleven een boost na de menopauze?

4. Feit: Met regelmatige seks kun je de menopauze uitstellen.

Er is een duidelijk verband gevonden tussen seksuele activiteit en de start van de menopauze; dat blijkt uit een studie van University College Londen. Onderzoekers analyseerden daarvoor de gegevens van 2.936 vrouwen die al sinds 1996 werden gevolgd. Daaruit bleek: hoe meer seks, hoe later je in de menopauze komt! In dit artikel leggen we het je uit. Vrouwen die wekelijks seksueel actief zijn, hebben 28% minder kans om vroeg in menopauze te gaan dan vrouwen die minder dan één keer per maand met een partner rollebollen of zichzelf bevredigen. En zelfs als je het niveau van educatie, de BMI, het rookgedrag, het oestrogeengehalte en de datum van de eerste menstruatie meetelt, blijft dit percentage boven water staan.

Volgens de onderzoekers heeft het te maken met hoeveel energie een lichaam steekt in de eisprong. Hoe meer seksuele activiteit het vrouwenlichaam ervaart, hoe meer het denkt dat er een zwangerschap (nog) mogelijk is, waardoor de menstruele cyclus actief blijft. Een aantal wetenschappers gelooft in de ‘grootmoeder-stelling’: hoe minder seks, hoe meer je lichaam vruchtbaarheidsmechanismen uitschakelt om zo extra energie te kunnen pompen in andere activiteiten, zoals bijvoorbeeld het zorgen voor kleinkinderen.

Maakt het soort seks uit? Nee, het soort seks maakt niet uit. Het gaat om de seksuele activiteit, dus: soloseks en/of seks met een partner dragen beide mogelijk bij aan het uitstellen van de menopauze.

Lees ook:

5. Feit: De menopauze is genetisch bepaald: hoe later je in de overgang komt, hoe gezonder je oud wordt!

Een groot team van internationale wetenschappers hebben ontdekt dat er 290 genen zijn die met de timing van de overgang samenhangen. Hiervoor werd het genetisch materiaal van ruim 200.000 vrouwen die al in de overgang waren onder de loep genomen. Daaruit bleek dat de leeftijd wanneer je in de overgang komt genetisch bepaald wordt. Het zijn vooral de genen voor reparatie en onderhoud van het DNA die een belangrijke rol spelen. Daarbij geldt: hoe beter de genen hun werk doen, hoe langer een vrouw nog vruchtbaar is. Dit zijn baanbrekende resultaten, omdat het eerder niet duidelijk was dat deze genen zo’n grote rolspelen in de vrouwelijke vruchtbaarheid. Het onderzoeksteam, onder wie ook onderzoekers uit Groningen, Utrecht, Amsterdam, Rotterdam en Leiden, hebben hun baanbrekende resultaten gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Uit het onderzoek concludeert prof. dr. Joop Laven (hoogleraar verloskunde en gynaecologie Erasmus MC) in een artikel van het Erasmusziekenhuis ook dat de veroudering van je lichaam bepalend is voor hoe lang je vruchtbaar blijft. Je lichaam begint daarmee dus niet met verouderen zodra de menopauze is gestart, maar de menopauze is juist het gevolg van het verouderen van je lichaam. Het is dus niet de oorzaak, maar een symptoom. Het verklapt daarmee hoe goed je DNA nog wordt gerepareerd en onderhouden. Wanneer het je lichaam lukt om DNA-schade goed te herstellen, blijven er namelijk ook meer ‘goed gerepareerde’ eicellen over, waardoor je langer vruchtbaar bent.

Lees meer: Menopauze is genetisch bepaald: hoe later je in de overgang komt, hoe gezonder je oud wordt!

6. Feit: De levensduur van vrouwen hangt mogelijk samen met de menopauze.

Weet jij op welke leeftijd jouw moeder in de overgang terecht kwam? De kans is namelijk groot dat de menopauze bij jou op dezelfde leeftijd begint. Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat de leeftijd, waarop vrouwen in de overgang terechtkomen, genetisch is bepaald.

Een nieuwe studie leverde niet alleen nieuw bewijs op, de wetenschappers ontdekten daarnaast ook nog een ander opvallende overeenkomst. Gemiddeld genomen raken de meeste vrouwen zo rond hun 52ste in de overgang. Toch zijn er genoeg vrouwen waarbij dit al veel eerder gebeurt. Externe factoren zoals roken, overgewicht en chemotherapie of bepaalde aandoeningen kunnen er voor zorgen dat de menopauze eerder begint. Daarnaast blijkt ook de leeftijd waarop je moeder in de overgang was, een belangrijke rol te spelen.

Onderzoekers van de North American Menopause Society (NAMS) analyseerden gegevens uit eerdere onderzoeken over vrouwen, vruchtbaarheid en de overgang. De resultaten uit deze meta-analyse leverden verder bewijs voor de genetische basis van de menopauze. Uit hetzelfde onderzoek bleek dat ook de levensduur van vrouwen samenhangt met hun menopauze.

Lees meer: Levensduur van vrouwen hangt mogelijk samen met menopauze.

7. Fabel: Iedere vrouw in de overgang heeft opvliegers en alle opvliegers zijn hetzelfde.

Hoewel ongeveer 80 procent van de vrouwen opvliegers en nachtzweten krijgt, geldt dat dus voor ongeveer 20 procent niet. Binnen de vrouwen in de menopauze die wel opvliegers ervaren, krijgen sommigen extreme opvliegers, terwijl anderen slechts milde symptomen ervaren.

Volgens een studie gepubliceerd in het tijdschrift Menopause, zijn er vrouwen die opvliegers hebben met een zogenoemde “vroege aanvang”. Zij ervaren opvliegers tot elf jaar voor hun laatste menstruatie tot kort na de menopauze.

Terwijl anderen opvliegers hebben met een “late aanvang”. Zij ervaren de symptomen pas aan het einde van de overgang, tot vlak voor het moment van hun laatste menstruatie. Natuurlijk zijn er ook mazzelaars die nooit opvliegers ervaren en de pechvogels, die al vroeg in hun leven opvliegers krijgen.

Uit de studie bleek ook dat factoren zoals gewicht, gezondheidsgewoonten en opleiding een rol speelden bij overgangspatronen. Zo werd zwaar alcoholgebruik geassocieerd met het langer ervaren van negatieve symptomen, terwijl obesitas, depressie en angst geassocieerd waren met een eerder optreden van kwalen.

Lees ook: Last van opvliegers? Het is niet altijd de overgang! Dít zijn 13 andere oorzaken.

15 feiten en fabels over de overgang en menopauze

8. Feit: Ook na de menopauze moet je een uitstrijkje laten nemen.

Veel vrouwen denken dat ze na de leeftijd van 50 jaar geen risico meer lopen op baarmoederhalskanker en dus ook geen uitstrijkje meer moeten laten nemen. Dat is een grote misvatting, want de gemiddelde leeftijd van de diagnose baarmoederhalskanker is 54 jaar! Daarom wordt aangeraden om ook na de menopauze, tot en met de leeftijd van 60 jaar, om de vijf jaar een uitstrijkje te laten nemen om baarmoederhalskanker voortijdig te kunnen opsporen.

Lees ook: Waarom moet je ook na de menopauze een uitstrijkje laten nemen?

9. Fabel: De enige symptomen van de overgang zijn opvliegers.

Tijdens de overgangsperiode kan een grote verscheidenheid aan klachten en symptomen voorkomen die de kwaliteit van leven kunnen beïnvloeden.

De meest voorkomende overgangsklachten zijn onder andere:

Slecht slapen.
Opvliegers.
Nachtzweten.
Stemmingswisselingen.
Vermoeidheid.
Droge/verouderende huid.
Hartkloppingen.
Vaginale droogheid/gevoeligheid.
Opgeblazen gevoel.
Gevoelige borsten.
Gewrichtspijn.
Depressief gedrag.
Osteoporose (op langere termijn).
Prikkelbaarheid.

Lees ook: Wat zijn de 50 meest voorkomende overgangsklachten?

Bovendien is het mogelijk dat vrouwen met reeds bestaande aandoeningen, merken dat symptomen hiervan verergeren tijdens de overgang. Een recent wetenschappelijk onderzoek toonde bijvoorbeeld aan dat vrouwen met reumatoïde artritis tijdens de menopauze een grotere achteruitgang van het fysieke functioneren ervaren. Net als bij opvliegers, kunnen leefstijlfactoren; gewicht, roken, alcoholgebruik en sociaaleconomische status deze symptomen beïnvloeden.

Lees ook: Wat kun je tijdens de overgang doen tegen opvliegers?

10. Feit: De consumptie van veel koolhydraten kan leiden tot een vroegere menopauze.

Volgens bevindingen van de Universiteit van Leeds in Engeland, kan een dieet met veel koolhydraten tot een vroegere menopauze leiden. Een hogere consumptie van koolhydraatrijke voedingsmiddelen zoals pasta en rijst werd geassocieerd met het bereiken van de menopauze anderhalf jaar eerder dan de gemiddelde leeftijd van vrouwen in het VK, namelijk 51 jaar in plaats van gemiddeld 52,5 jaar.

Hoewel het nog niet duidelijk is of deze associatie causaal is, wijzen de bevindingen op een ander mogelijk nadeel van het eten van een hoog koolhydraatgehalte en vooral geraffineerde koolhydraten. Dit type onderzoek kan alleen associaties aantonen en verder onderzoek is nodig om deze bevindingen te valideren.

Lees meer: Consumptie van veel koolhydraten kan leiden tot een vroegere menopauze.

11. Fabel: De menopauze duurt niet zo lang.

Dit is voor iedereen anders. Maar hoe lang duurt de overgang dan? In feite kan dit jaren duren. Er kan dus best wel wat tijd overheen gaan voordat de menopauze plaatsvindt. Gedurende deze tijd kun je verschillende periodes ervaren, met onregelmatige tussenpozen, waarin je overgangsklachten ervaart. Ook de lengte van de periodes, welke klachten je ervaart en de zwaarte van de symptomen kunnen verschillen (zwaar of licht, enkele dagen of langer).

Gedurende de overgang fluctueert de functie van de eierstokken, wat leidt tot schommelingen in de geslachtshormoonspiegels (oestrogeen en progesteron). Het zijn deze schommelingen die leiden tot de onregelmatigheid van de menstruatie en de verschillende symptomen.

Lees ook: Wat zijn de meest voorkomende overgangsklachten?

12. Fabel: Alleen een hormoonvervangende therapie kan overgangsklachten verhelpen.

Hoewel hormoonvervangingstherapie sommige overgangsklachten kan verlichten, zijn er andere, natuurlijkere, manieren om de frequentie en intensiteit te verminderen. Wetenschappelijk onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat regelmatige lichaamsbeweging:

Opvliegers kan verminderen;
Stemming en slaap kan verbeteren;
Lichaamsgewicht kan beheersen;
Vermoeidheid kan verminderen.

Andere manieren zijn onder meer het aanpakken van factoren die symptomen kunnen verergeren, zoals: obesitas, depressie, angst, alcoholgebruik, een slecht dieet en roken.

Dit kan bijvoorbeeld door: ontspanningsoefeningen, gezonder eten, een verhoogde inname van fyto-oestrogenen, meer lichaamsbeweging, minder alcohol en werken met een (orthomoleculair)hormoontherapeut.

Lees ook: Hormoonsuppletietherapie tijdens de overgang.

13. Feit: Brain Fog (hersenmist) is een veel voorkomend symptoom van de menopauze.

Veel vrouwen die in de overgang en menopauze komen, klagen met regelmaat over vergeetachtigheid, concentratieproblemen, verwardheid en ‘watten in hun hoofd’. Het zijn kenmerken van hersenmist (Brain Fog) en komt vaak voor in de overgang en menopauze. Echter, voor veel vrouwen is dit een relatief onbekend symptoom.

Moet je je zorgen maken wanneer je in de menopauze last hebt van vergeetachtigheid, wanneer je het gevoel hebt moeilijk te kunnen nadenken en wanneer je problemen hebt met concentratie? Het doet denken aan dementie of Alzheimer en veel vrouwen zijn hierover erg bezorgd. Gelukkig gaat het in bijna alle gevallen over ‘Brain Fog’, een typisch symptoom van de menopauze of pre-menopauze. Brain Fog is vervelend en zorgt voor veel frustratie, doch het is van voorbijgaande aard en veelal kun je er zelf iets tegen doen. Zowel preventief als om de symptomen te onderdrukken of op te lossen.

Lees meer: Brain Fog (hersenmist): veel voorkomend symptoom van de menopauze.

14. Feit: Stoppen met roken helpt overgangsklachten te verminderen.

Roken heeft namelijk een negatieve invloed op de aanmaak van oestrogeen. Hoe meer je rookt, hoe sneller dit proces verloopt. Hierdoor kan een vrouw gemiddeld 2 tot 3 jaar eerder in de overgang komen. Des te vroeger de overgang start, des te meer risico er is op verschillende aandoeningen, omdat oestrogeen daar niet tegen beschermt.

Uit onderzoek is gebleken dat vrouwen die roken twee keer zoveel opvliegers hebben en nachtzweten als wanneer ze niet zouden roken. Blijven roken zorgt daarmee voor een minder goede nachtrust, oververmoeidheid raken, prikkelbaar zijn en gevoelens van stress. Stoppen met roken helpt om minder snel en gezonder de overgang in te gaan.

15. Fabel: De overgang is vreselijk.

Zoals we al eerder vermelden: de overgang hoeft absoluut geen hel te zijn. Hoewel sommige vrouwen veel overgangsverschijnselen ervaren, ondergaan ook veel vrouwen er weinig tot geen. Wat we wel kunnen concluderen uit de studies; vrouwen die goed voor zichzelf zorgen (sporten, gezond eten etc.) doorstaan de overgang met minder klachten.

Lees ook: 30 feiten en statistieken over de menopauze.

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met onze vrouwelijke gynaecoloog of menopauzeconsulente bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over andere soorten feiten en fabels?