Hoe weet je of je een te hoog cholesterol hebt en wat zijn de risico’s?

9 juni 2024

Cholesterol staat zodanig in de belangstelling van wetenschappers dat er al 13 Nobelprijzen werden uitgedeeld voor studies over dit molecuul. Elke man of vrouw produceert van nature cholesterol. Maar ook hier geldt: overdaad schaadt. Hoe weet je of je een aanvaardbaar cholesterolgehalte hebt, en wat is goede cholesterol en wat is slechte? Hoe kun je beide typen van elkaar onderscheiden, en waar dient cholesterol voor? Het zijn allemaal legitieme vragen over cholesterol voor wie een gezonde levensstijl nastreeft.

In dit artikel geven we je antwoord op deze vragen en geven we je tips om jouw cholesterolgehalte op een gezond niveau te krijgen en te houden.

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige stof die in ons lichaam voorkomt in kleine bolletjes. Om het bolletje zit een laagje eiwit. Dit zorgt ervoor dat cholesterol vervoerd kan worden door het bloed. Cholesterol is een essentieel bestanddeel van ons lichaam. Voor een klein deel wordt cholesterol geproduceerd uit voeding (exogeen cholesterol) en voor het grootste deel door de lever (endogeen cholesterol). De lever produceert cholesterol uit Acetyl-CoA. Normaal gesproken wordt hier precies genoeg cholesterol aangemaakt.

Cholesterol wordt door het bloed getransporteerd door middel van twee soorten lipoproteïnen:

LDL (lipoproteïne met lage dichtheid = Low Density Lipoprotein)
HDL (lipoproteïne met hoge dichtheid = High Density Lipoprotein).

Je totale cholesterol is de optelsom van LDL en HDL.

LDL’s zorgen voor de afzetting van cholesterol tegen de bloedvatwand. Zo ontstaan er kleine vetafzettingen, atheromen genaamd. LDL wordt daarom de slechte cholesterol genoemd.

HDL’s transporteren cholesterol vanuit de organen die er teveel van hebben, naar de lever waar deze overtollige cholesterol vervolgens kan worden geëlimineerd. Zo wordt voorkomen dat de cholesterol zich in de bloedvaten kan ophopen. HDL’s vermijden atheromen. Dit is waarom HDL geldt als de goede cholesterol.

Lees ook: Hoe herken je een niet-alcoholische leververvetting?

Wat is de rol van cholesterol?

Cholesterol is noodzakelijk voor de ontwikkeling van het lichaam. De stof kent diverse functies:

Cholesterol speelt een rol bij de vorming van bepaalde cellen van de foetus.
Cholesterol is nodig voor de vorming van synapsen in de hersenen.
Cholesterol maakt de productie van geslachtshormonen en bijnierhormonen mogelijk.
Cholesterol is de wegbereider voor vitamine D.
Cholesterol speelt een rol bij de samenstelling van galzuren.
Cholesterol is een bestanddeel van de fosfolipiden waaruit de celmembranen bestaan. 90% van de cholesterol in ons lichaam wordt gebruikt voor de vervaardiging van celmembranen.

Wat zijn de symptomen van te hoog cholesterol?

Om cholesterol aan te tonen is een nauwkeurig bloedonderzoek vereist. Aan de andere kant zijn er wel factoren die een persoon gevoeliger maken voor een te hoog cholesterolgehalte in het lichaam. Sommige mensen produceren door genetische factoren slechte cholesterol, zelfs al volgen ze een evenwichtig dieet, houden ze er een gezonde levensstijl op na en doen ze regelmatig aan lichaamsbeweging. Zulke mensen lijden aan erfelijke hypercholesterolemie.

Overgewicht, een sedentaire levensstijl en een dieet dat te rijk is aan vetten, geraffineerde koolhydraten en suikers verhogen het cholesterolgehalte in het bloed. Leeftijd is eveneens een verzwarende factor. Ben je eenmaal de 45 gepasseerd, dan is het raadzaam om regelmatig een bloedtest te laten afnemen, je cholesterolgehalte te laten meten en de resultaten te vergelijken met andere aandoeningen (diabetes, hartfalen of obesitas).

Veel mensen vragen zich af of een te hoog cholesterol ook bultjes op het oog of plekjes rond de ogen veroorzaakt. Wanneer er sprake is van gele bultjes of ophopingen rond het oog, of een witte kring rond de iris, is er een mogelijke kans op een verhoogd cholesterol. Xanthelasma zijn vetophopingen die zich meestal rond de ooghuid bevinden. Deze kunnen uit het niets ontstaan, maar worden ook vaak in verband gebracht met een te hoog cholesterolgehalte. Heb je last van bultjes op de ogen? Dan kan een bloedtest je meer vertellen of een te hoog cholesterol daar de oorzaak van is.

Ook vragen mensen zich vaak af of symptomen van duizeligheid en vermoeidheid kenmerkend zijn voor een te hoog cholesterol. Ondanks dat een te hoog cholesterol geen overduidelijke symptomen heeft, kan aderverkalking deze klachten wel geven. Dit is ook afhankelijk van de ernst van de verkalking en de plaats van de vernauwingen. Doordat de doorstroming van zuurstofrijk bloed wordt belemmerd, veroorzaakt dit op termijn klachten zoals duizeligheid, misselijkheid, kortademigheid, kramp en/of opvallende vermoeidheid.

Wanneer deze klachten je bekend voorkomen, is het belangrijk om zo snel mogelijk contact met de huisarts op te nemen. Hij of zij kan kijken naar de verhoogde cholesterolwaarden en jou helpen om de eventuele risico’s op hart- en vaatziekten in te perken.

Lees ook: 10 gezonde voedingstips voor het vrouwenhart.

Hoe ontdek je of je cholesterol te hoog is?

Van een verhoogd cholesterolgehalte merk je niets, je hebt geen klachten. Het eerste signaal kan een hartinfarct of een beroerte zijn. Het is daarom goed om je cholesterolgehalte te weten.

Om te ontdekken of je cholesterol te hoog is, kun je er op twee manieren achter komen:

Met een zelftest.
Een bloedonderzoek bij de huisarts of bij SHE Health Clinics.

Een bloedtest bepaalt de aanwezigheid van cholesterol en de aard ervan. Een studie uitgevoerd door de EAS (European atherosclerosis society) onder 11.000 mensen van verschillende Europese nationaliteiten toonde aan dat slechts 30% van de mensen onderscheid maakt tussen goede en slechte cholesterol.

De slechte cholesterol is schadelijk voor het lichaam doordat hij door LDL’s wordt getransporteerd. Deze hebben een te hoog vetgehalte en zetten de cholesterol af tegen de slagaders, die uiteindelijk verstopt raken en zo hart- en vaatziekten of een beroerte kunnen veroorzaken.

De gezondheidsrisico’s die bij een te hoog cholesterol ontstaan zijn:

Hypercholesterolemie (verhoogde concentratie cholesterol) wanneer het gehalte van de ‘slechte cholesterol’ te hoog is.
Hypertriglyceridemie (teveel triglyceriden) als de triglyceridewaarden te hoog zijn.
Gemengde hyperlipidemie wanneer beide waarden zich boven het aanvaardbare gemiddelde bevinden.

Lees ook: Het eten van sterk bewerkte voedingsmiddelen in verband gebracht met cognitieve achteruitgang en beroerte.

Gezondheidsrisico’s hoog cholesterol

Een verhoogd cholesterolgehalte draagt bij aan het ontstaan van slagaderverkalking, waarbij de slagaders steeds nauwer worden. Cholesteroldeeltjes en andere vetachtige stoffen blijven kleven op beschadigde plekken in de wanden van slagaders. Vervolgens ontstaat er een verdikking, een zogenaamde plaque. Langs een plaque kan minder bloed stromen. Organen (zoals het hart of de hersenen) krijgen hierdoor minder zuurstof. Een plaque kan ook scheuren. Er ontstaat dan een bloedprop. Die kan het bloedvat direct afsluiten of met de bloedstroom meegevoerd worden. Verderop kan de bloedprop blijven steken. De bloedtoevoer wordt zo helemaal afgesloten. Het weefsel erachter krijgt geen zuurstof meer en sterft af.
Hypertriglycerideme veroorzaakt op zich geen klachten. Wel kunnen aanhoudend hoge triglyceridespiegels bijdragen aan het ontstaan van xanthomen. Dit zijn ophopingen van vet, met name in de huid.
Een verhoogd triglyceriden gehalte in het bloed (Hypertriglyceridemie) geeft een verhoogd risico op aderverkalking (atherosclerose). Dit vergroot de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten. Zeer hoge triglyceridenspiegels verhogen het risico op het krijgen van alvleesklierontsteking (pancreatitis).
Slagaderverkalking kan leiden tot:
- Angina pectoris (hartkramp) of een hartinfarct: bij vernauwing in de kransslagaders.
- Herseninfarct of TIA’s (beroerte): bij vernauwingen in de hersenvaten of halsslagaders.
- Vernauwing van de beenslagaders (etalagebenen).
- Vernauwing van een nierslagader.

Hoe hoger het cholesterolgehalte, hoe groter het risico op een hartinfarct, beroerte of andere gevolgen van slagaderverkalking.

Lees ook: Wat zijn de symptomen van hartziekten bij vrouwen?

Oorzaken van slechte cholesterol

De belangrijkste oorzaken van hoge LDL-waarden (slechte cholesterol) in het lichaam zijn:

Een dieet dat te rijk is aan plantaardige of dierlijke verzadigde vetten (vlees, zuivelproducten, eieren, palmolie).
Een dieet dat rijk is aan bewerkte (geraffineerde) koolhydraten (wit brood, witte bloem, pasta, koekjes of producten met veel suiker).
Overmatig alcoholgebruik.
Bepaalde ziekten zoals diabetes (suikerziekte), een schildklieraandoening, lupus (SLE), glycogeenstapelingsziekte, een nier- of leverziekte of de ziekte van Cushing.
Bijwerkingen van cortisone-medicijnen (corticosteroïden), anticonceptiepillen, geneesmiddelen tegen virusinfecties, isotretinoïne, en gebruik van bepaalde plaspillen (diuretica).
Een genetische aanleg die het vermogen van het lichaam om cholesterol te elimineren vermindert (polygene hypercholesterolemie).

Lees ook: Bewerkte koolhydraten (en niet vetten) zijn grootste risico voor hartziekten!

Controle cholesterolwaarden

Laat je cholesterolwaarden regelmatig controleren tijdens een routineanalyse. Dit zal je helpen om je cholesterolwaarden in het oog te houden en te kennen. Je huisarts of vrouwelijke arts bij SHE Health Clinics zal de waarden interpreteren op basis van je leeftijd, gezondheidscontrole en medisch dossier. Zijn je cholesterolwaarden te hoog, dan zal je arts een aangepast dieet aanbevelen om ze onder controle te krijgen. Boven alles zijn gezond eten en regelmatig sporten de belangrijkste sleutels tot een betere gezondheid.

Lees ook: Vrouwenhart vs. mannenhart: ken jij de verschillen?

Wat kun je zelf doen tegen een te hoog cholesterol?

Als je eenmaal bekend bent met jouw cholesterolwaarden, dan is het makkelijker om je leefstijl en voeding hierop af te stemmen. Vooral wanneer je jouw huidige cholesterolwaarden wilt behouden of verlagen. Beweging, leefstijl en voeding hebben namelijk een belangrijk aandeel in onze algehele gezondheid. Het aanpassen van jouw dieet en leefstijl kun je bij SHE Health Clinics doen onder begeleiding van een diëtiste en/of leefstijlcoach.

De belangrijkste maatregelen om je cholesterol te verlagen zijn:

Stoppen met roken.
Eet minder voeding met een hoog gehalte verzadigde vetten.
Eet minder geraffineerde koolhydraten.
Eet gevarieerd en gebalanceerd.
Drink voldoende water.
Beweeg dagelijks.
Val af om op een gezonde BMI te komen.
Drink liever geen alcohol. Drink je wel alcohol, doe het dan niet elke dag en niet meer dan 1 glas alcohol per dag.
Voorkom en verminder stress.

Als je ook diabetes (suikerziekte), reumatoïde artritis of een hoge bloeddruk hebt, is goede behandeling daarvan ook belangrijk.

Lees ook: 10 voedingsmiddelen om je cholesterol te verlagen.

Acute klachten of symptomen?

Heb je acute klachten of symptomen van een hartziekte? Bel dan direct je huisarts of 112!

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke cardioloog bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over een gezond vrouwenhart, hart- en vaatklachten bij vrouwen en een gezonde leefstijl?