Wat is het vulvair vestibulitis syndroom (VVS)?

14 april 2023

Het vulvair vestibulitis syndroom (VVS), ook wel focale vulvitis of vulvadynie genoemd, is een pijnlijke aandoening die zorgt voor chronische branderigheid of schraalheid ter plaatse van de vulva, stekende pijn aan de vagina en pijn tijdens en na geslachtsgemeenschap. VVS komt vooral bij jonge vrouwen voor.

Geleidelijk worden de klachten van focale vulvitis steeds erger, soms dusdanig dat geslachtsgemeenschap zelfs niet meer mogelijk is. De klachten kunnen in bepaalde periodes optreden en ook chronisch (continue) aanwezig zijn. Branderige pijnklachten kunnen ook optreden bij gebruik van tampons, tijdens het fietsen, sporten, lopen, zitten of bij het dragen van strak zittende (onder)kleding. Kortom; deze aandoening kan een zeer negatieve impact hebben op de kwaliteit van leven van vrouwen.

Daarom vertellen we je in dit artikel graag meer over de klachten, symptomen en behandeling van het vulvair vestibulitis syndroom.

Symptomen en klachten van het vulvair vestibulitis syndroom

Vaak is er bij het vulvair vestibulitissyndroom (VVS) in strikte zin geen sprake van een ontsteking. Dyspareunie (pijn bij vrijen) zal vaak de klacht zijn waarmee een vrouw zich tot een zorgprofessional wendt. Klachten van de vulva komen veel voor, denk hierbij aan:

Pijn voelt branderig of schrijnend en ‘oppervlakkig’;
Pijn bij (poging tot) geslachtsgemeenschap;
Pijn bij (soms al heel lichte) aanraking;
Plekjes bij de vulva die gevoelig zijn bij druk;
In wisselende mate rode plekjes rond de vulva;
Verhoogde spanning van de bekkenbodemspieren.

Chronische vulvitis (vulvair vestibulitis syndroom) is een oorzaak die vaak niet door de huisarts wordt overwogen, waardoor adequate behandeling vaak uitblijft.

Lees ook: Pijn bij vrijen: oorzaken, symptomen en behandelingen.

Oorzaak van vulvair vestibulitis syndroom

Voor focale vulvitis (vulvair vestibulitis syndroom) is er tot nu toe helaas nog geen echte verklaring voor de oorzaak van deze klachten gevonden. Mogelijk is er een verstoring in het functioneren van de zenuwen rond de vulva. Door prikkeling van het slijmvlies treedt mogelijk een chronische ontstekingsreactie op van het slijmvlies. Hierdoor raken de zenuwen van slag waardoor aanraking wordt ervaren als pijn. Door de pijn wordt hierdoor als een reflex de bekkenbodem aangespannen waardoor de pijn weer kan verergeren. Zo ontstaat een vicieuze cirkel waarbij de pijnklachten steeds heviger kunnen worden.

Lees ook: Wat is vulvaire intra-epitheliale neoplasia (VIN)?

Mogelijke oorzaken van VVS

Het vulvair vestibulitis syndroom (VVS) ontstaat waarschijnlijk door meerdere factoren. In het verleden is wel gedacht dat er sprake was van of een seksueel disfunctioneren of van een chronische infectie met candida albicans (vaginale schimmelinfectie). Tegenwoordig denkt men dat er sprake is van een multifactorieel ontstaan, doordat een prikkel van de mucosa van het vestibulum een chronische ontstekingsreactie uitlokt, wat uiteindelijk leidt tot een verandering van de perceptie in het centrale zenuwstelsel waarbij aanraking wordt gevoeld als pijn. Door een reflexmatige contractie van de bekkenbodem (bekkenbodemhypertonie) kan de pijn verergeren. Bij navragen blijken vrouwen met vulvitis wel vaak een candida-infectie (schimmelinfectie) te hebben doorgemaakt. Echter, behandeling met lokale antimycotica verlicht de symptomen niet. Soms verergeren de klachten zelfs doordat de crème het weefsel irriteert.

Lees ook: 7 feiten en fabels die iedere vrouw moet weten over schimmelinfecties.

In sommige gevallen worden de klachten veroorzaakt of verergert door een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Daarom kan een SOA test onderdeel uitmaken van de diagnostiek bij klachten die duiden op VVS.

Lees ook: Hoe herken je de symptomen van een soa?

Ook hormonale factoren zijn mogelijk van invloed op het ontstaan van het vulvair vestibulitis syndroom. Een aantal wetenschappelijke studies geeft aan dat er een relatie is tussen het gebruik van orale anticonceptiva (de pil) en vulvitisklachten. Met name de progestagenen uit de anticonceptiepil zouden de mucosa van het vestibulum zodanig veranderen dat het kwetsbaarder is. Er zijn meer klachten als de pil een lage dosis oestrogeen bevat. Postmenopauzaal wordt dyspareunie (pijn tijdens seks) vaker gemeld. Ten gevolge van het oestrogeentekort vermindert de basale vaginale doorbloeding en kan er vaginale atrofie (vaginale droogte) van het weefsel optreden. Het droge vaginale weefsel wordt daardoor gevoeliger voor goede en voldoende adequate seksuele stimulatie, anders kan er irritatie of pijn ontstaan. Onderzoek laat zien dat er tijdens een adequate seksuele stimulatie geen verschil in vaginale doorbloeding is tussen pre- en postmenopauzale vrouwen.

Lees ook: Dít zijn de 3 beste oefeningen voor je bekkenbodemspieren!

Wat is het vulvair vestibulitis syndroom (VVS)?

Behandeling van het vulvair vestibulitis syndroom

Voor de behandeling van het vulvair vestibulitis syndroom (VVS) biedt een goed inzicht in de vicieuze cirkel zoals hierboven beschreven en (h)erkenning van de klachten een goede basis. Bij de behandeling van VVS is het van belang stil te staan bij eventuele factoren die de klachten in stand kunnen houden. Het gekwetste weefsel van de vulva moet kunnen herstellen. Er wordt meestal een pijnverbod afgesproken. Alles wat de vulva pijn kan doen moet vermeden worden, dus ook de coïtus (geslachtsgemeenschap). Hygiënische maatregelen worden besproken om het weefsel van de vulva te beschermen.

Daarvoor gelden veelal de volgende adviezen:

Gebruik geen zeep om de vagina(ingang) te wassen;
Spoel de huid met lauwwarm water huid en dep daarna droog;
Gebruik geen inlegkruisjes of maandverband;
Draag geen strakke broeken of string;
Gebruik een menstruatie cup of andere alternatieven voor tampons tijdens je menstruatie;
Draag katoenen ondergoed of geen ondergoed (‘going commando‘);
Draag geen ondergoed of pyjamabroek tijdens het slapen (10 redenen waarom naakt slapen gezonder is);
Tijdelijk geen geslachtsgemeenschap;
Penetratie met vingers vermijden.

In sommige gevallen adviseren we een crème (Lanettewas crème of vaseline/paraffine crème) tweemaal daags op de geïrriteerde huid te smeren. Tegelijkertijd wordt het gebied door het regelmatig aan te raken minder bedreigend, c.q. minder pijnlijk (desensitisatie).

Met het coïtusverbod wordt de cirkel van angst voor seks doorbroken. Er mag juist wel gevreeën worden, als het maar niet pijnlijk is. Voor sommige vrouwen is dit voldoende om weer meer zin in vrijen te krijgen en meer opwinding te voelen. Andere vrouwen zijn hier niet direct toe in staat. Hen kunnen stapsgewijs, door middel van onder andere streeloefeningen, positieve ervaringen met seksualiteit geleerd worden, waardoor de angst voor pijn steeds verder naar de achtergrond kan verdwijnen.

Het kan zijn dat je vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics je verwijst naar een bekkenfysiotherapeut, voor het (leren) ontspannen van de bekkenbodem. Als psychoseksuele of relationele aspecten mogelijk een rol spelen, kan onze vrouwelijke gynaecoloog je doorverwijzen naar onze vrouwelijke seksuoloog of psycholoog.

Zelfonderzoek vagina en vulva

Wist je dat het helpt om meer zelfonderzoek te doen naar je eigen vagina en vulva? De meeste vrouwen kijken niet vaak genoeg naar hun eigen ‘down under‘, waardoor klachten vaak niet tijdig worden ontdekt en erger kunnen worden.

Tips voor zelfonderzoek van je vagina:

Om de vulva zelf te onderzoeken ga je in een voor jou makkelijke houding staan of zitten. Met één hand spreidt je de schaamlippen iets uit elkaar en vervolgens kun je nu met een spiegel in de andere hand de vulva bekijken. Het kan ook handig zijn om een foto te maken met je mobieltje. Doe wat je het prettigst vindt.
Doe dit zelfonderzoek 1 x in de 1 á 2 maanden. Het belangrijkste doel is dat je verschil kunt opmerken! Zo kun je zelf in de gaten houden of er veranderingen zijn.
Indien je iets afwijkend vind, neem dan contact op met je huisarts of gynaecoloog bij SHE Health Clinics voor aanvullend onderzoek en diagnostiek.
Mocht je huid anders aanvoelen dan je gewend bent en zijn er geen zichtbare veranderingen, ga ook dan naar de huisarts of gynaecoloog bij SHE Health Clinics.

Lees ook: Hoe onderzoek je jouw eigen vulva?

Meer informatie of afspraak maken?

Wil je meer informatie of een afspraak maken met een vrouwelijke gynaecoloog bij SHE Health Clinics? Neem dan a.j.b. rechtstreeks contact met ons op via 085-2019275 of via ons contactformulier.

Meer lezen over vulvaklachten, vaginale klachten en vaginale gezondheid?