Mensen die lijden aan een eetstoornis zijn extreem veel bezig met eten en hun gewicht. Dit beïnvloedt in grote mate hun dagelijks functioneren, hun mentale gezondheid en hun lichamelijke gezondheid. Daarom vereisen eetstoornissen een tijdige en adequate behandeling. Wereldwijd wordt geschat dat ongeveer 5-10% van de vrouwen op enig moment in hun leven te maken krijgt met een eetstoornis. Vrouwen hebben circa tien keer zo vaak een eetstoornis als mannen. Vooral jonge vrouwen tussen de 15 en 25 jaar zijn een risicogroep, hoewel eetstoornissen ook bij andere leeftijdsgroepen kunnen voorkomen. De onderliggende oorzaak van een eetstoornis kan divers en complex zijn en een eetstoornis kan zich in diverse vormen voordoen.
In dit artikel leggen we de verschillende soorten eetstoornissen uit, beschrijven we mogelijke oorzaken en behandelingsmogelijkheden.
Soorten eetstoornissen
De meest voorkomende vormen van een eetstoornis zijn:
- Anorexia nervosa
- Sadorexia
- Boulimia nervosa
- Eetbuistoornis (Binge Eating Disorder)
- ARFID (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder).
Hoe vaak een eetbuistoornis voorkomt:
- In Nederland heeft naar schatting 1-3% van de vrouwen last van anorexia nervosa of boulimia nervosa.
- Eetbuistoornissen (BED) komen voor bij ongeveer 3-5% van de vrouwen.
- Sadorexia en ARFID komen minder vaak voor.
Anorexia en boulimia komen aanzienlijk vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Bij eetbuistoornis, sadorexia en ARFID is dat anders. De exacte verdeling is nog niet bekend, maar geschat wordt dat deze eetstoornissen ongeveer evenveel voorkomen bij mannen als bij vrouwen.
Lees ook: Tijdens coronacrisis is aantal jongeren met eetstoornis sterk gestegen.
1. Symptomen anorexia nervosa (anorexia)
Als je anorexia (anorexia nervosa) hebt ben je intens bang om aan te komen of dik te worden, ook al zit je ver beneden het gewicht dat voor je leeftijd en lengte normaal en gezond is. Je eet daarom extreem weinig. Je lichaamsbeeld is verstoord: al kun je je ribben tellen, toch voel je je dik en zie je een dik iemand wanneer je in de spiegel kijkt.
Het afvallen geeft je houvast, een gevoel van controle en het gevoel dat je ergens goed in bent. Eten doe je meestal volgens een dwangmatig patroon en vaak moet je het van jezelf eerst verdienen om te eten. Je moet bijvoorbeeld eerst tien keer de trap op en af en mag dan pas een bakje yoghurt.
2. Symptomen sadorexia
Sadorexia is een slecht begrepen eetstoornis, waar thans nog weinig onderzoek naar is gedaan. Het gaat over een evolutie van traditionele anorexia nervosa, maar het is veel gevaarlijker voor de gezondheid omdat het gedrag ook zelfbeschadiging of zelfmisbruik omvat: sadomasochisme. Met andere woorden, gewelddadige seksuele praktijken waarbij pijn betrokken is. De naam Sadorexia is dan ook een samenvoeging van sadomasochisme + anorexia. Een tweede naam voor Sadorexia is ‘pijn dieet’.
Vrouwen met sadorexia ontlenen seksueel genot aan zelfopgewekt braken of geseling, wat tot zelfbeschadiging leidt. Volgens een wetenschappelijk studie zou dit soort praktijken met de niveaus van geslachtshormonen of bepaalde neurologische patronen te maken kunnen hebben.
Er is een breed scala aan symptomen die kunnen wijzen op de mogelijkheid dat een persoon lijdt aan een eetstoornis zoals Sadorexia. De meest voorkomende zijn de volgende:
- Snel en permanent gewichtsverlies. Vooral wanneer een Body Mass Index (BMI) van 17 of minder wordt bereikt.
- Kneuzingen, wonden, vlekken, ontstekingen of littekens op polsen, armen, mond, benen, nek en enkels.
- Mogelijke geschiedenis van: zelfverwonding, persoonlijkheidsstoornis(sen), anorexia, orthorexia of boulimia nervosa (boulimie).
- Zelfisolatie zowel sociaal als van familie.
- Uitblijven van menstruatie (Amenorroe).
- Platte, vezelige en dunne spieren.
- Vroege mentale en seksuele ontwikkeling bij adolescenten (overgang van jeugd naar volwassenheid).
- Duizeligheid, darmproblemen en/of obstipatie.
- Intolerantie voor de kou.
- Verdwijning, in veel gevallen plotseling, van alle of sommige van de symptomen van de voorgaande eetstoornis. Bijvoorbeeld: depressie, gebrek aan zelfrespect, provocatie van overgeven, angst of perceptie van overgewicht/obesitas.
Lees ook: Sadorexia symptomen, oorzaken en behandeling.
3. Symptomen boulimia nervosa (boulimia)
Bij boulimia (boulimia nervosa) heb je regelmatig flinke eetbuien. Je eet binnen een korte tijd een hoeveelheid die andere mensen binnen die tijd absoluut niet zouden eten. Tijdens zo’n eetbui verlies je alle controle; je hebt het gevoel niet te kunnen stoppen met eten of je kunt niet beheersen wat of hoeveel je eet. Omdat je niet wilt aankomen, braak je na de eetbui alles uit, slik je laxeermiddelen, of probeer je een periode fanatiek te lijnen.
Voor de buitenwereld houd je je eetbuien geheim. Je plannen om normaal te eten mislukken steeds weer. Na elke eetbui voel je je schuldig, zwak of mislukt. Hoe beter je op gewicht blijft, of je eetpatroon kunt volhouden, hoe positiever je je over jezelf voelt.
4. Symptomen eetbuistoornis
Bij een eetbuistoornis (in het Engels: Binge Eating Disorder – BED) eet je ongewoon veel tijdens regelmatig terugkerende (vr)eetbuien. Je hebt het gevoel dat je geen controle hierover hebt. Na zo’n eetbui voel je je somber, schuldig of walg je zelfs van jezelf. In tegenstelling tot boulimia probeer je niet van het eten af te komen door overgeven of laxeren.
Lees ook: Eetbuistoornis: Begrijpen, herkennen en overwinnen.
5. Symptomen eetstoornis ARFID
ARFID staat voor: Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder. In Nederland wordt het ook vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis genoemd. Bij de eetstoornis ARFID wil of durf je bepaald voedsel niet te eten en/of eet je te weinig. Hierdoor krijg je te weinig voedingsstoffen binnen.
- Je eet bepaald voedsel niet. Je wilt bijvoorbeeld bepaald voedsel niet eten vanwege de geur, kleur of smaak, de temperatuur of door hoe het aanvoelt in je mond. Ook kan het zijn dat je bang bent om te slikken of te stikken.
- Je eet te weinig. Het kan echter ook zijn dat je eigenlijk veel verschillende dingen eet, maar veel te weinig in hoeveelheid. Dit kan komen doordat je geen interesse hebt in eten of omdat je geen plezier beleeft aan eten.
De eetstoornis ARFID komt het meest bij jonge kinderen voor, maar ook jongeren en volwassenen kunnen hier last van hebben.
ARFID kun je herkennen aan de volgende verschijnselen:
- Je wilt of durft bepaald eten niet te eten.
- Omdat je te weinig binnenkrijgt, val je af of groei je slecht.
- Het kan zijn dat je daardoor voedingssupplementen of sondevoeding nodig hebt.
- Dat je te weinig eet komt niet door anorexia of boulimia. Je bent namelijk niet bang om aan te komen. Ook ben je niet ontevreden over je lichaam.
- De eetstoornis ARFID komt vaak voor in combinatie met een angststoornis, autisme of ADHD, maar je kunt ook alleen ARFID hebben.
Je hebt géén ARFID als je bijvoorbeeld niet eet doordat je ziek bent. Je hebt ook geen ARFID als je te weinig binnenkrijgt doordat er te weinig eten is. Of doordat je niet mag eten op bepaalde momenten van je geloof of cultuur.
Overeenkomsten eetstoornissen
Het verschil tussen de bovenstaande verschillende eetstoornissen lijkt misschien groot. Echter, mensen met eetstoornissen hebben veel overeenkomsten, waaronder:
- Je bent geobsedeerd door alles wat met eten, gewicht en lichaamsbeweging te maken heeft.
- Je bent extreem bang om aan te komen en dik te zijn.
- Je wil jezelf vol en dik eten omdat je ontevreden met jezelf bent.
- Je luistert niet naar je lichaam: je negeert signalen van honger of verzadiging.
- Je houdt jouw eetprobleem zoveel mogelijk geheim.
Lees ook: Wat is de eetstoornis orthorexia?
Oorzaken van een eetstoornis
Er zijn wetenschappelijke tests die aantonen dat eetstoornissen op een basis van genetische veranderingen reageren. In dat licht kunnen omgevingsomstandigheden eenvoudigweg de aanstichter zijn die de kern van het probleem triggert.
Wat wel duidelijk is, is dat de sociale context en de opleiding die iemand krijgt, het risico op het ontwikkelen van dit soort problemen bepalen. Traumatische gebeurtenissen die gedurende het hele leven worden meegemaakt, bieden ook een mogelijke ondergrond voor het ontstaan van een eetstoornis van welke aard dan ook.
Samengevat ontstaat een eetstoornis meestal door een combinatie van verschillende factoren:
- Aanleg
- Omgeving
- Ingrijpende gebeurtenissen
- Persoonlijke eigenschappen.
Eetstoornissen ontstaan vaak in of na de puberteit. Dit is een levensfase met grote veranderingen. Een eetstoornis kan een reactie zijn op die veranderingen.
Ook een ingrijpende gebeurtenis zoals een scheiding, overlijden van een dierbare of (seksueel)misbruik kan aanleiding zijn voor een eetstoornis wanneer je niet kan omgaan met het hierbij horende verdriet, onverwerkte trauma of spanningen en stress.
Lees ook: Eetstoornis: wat zijn de lichamelijke gevolgen?
Persoonlijke eigenschappen bij een eetstoornis
Persoonlijke eigenschappen spelen een grote rol bij het ontstaan van een eetstoornis. Mensen met een eetstoornis hebben vaak een aantal dezelfde eigenschappen:
- Erg negatief denken over zichzelf (negatief zelfbeeld).
- Weinig zelfvertrouwen.
- Het gevoel tekort te schieten.
- Bang zijn om afgewezen te worden.
- Perfectionistische instelling.
- Vaak moeilijk emoties kunnen uiten.
- Depressieve gevoelens.
Lees ook: Wat zijn de gevolgen van eetstoornissen bij zwangerschap?
Behandeling eetstoornis
Met therapie komt 40% tot 60% van de mensen bijna helemaal van een eetstoornis af. Bij ongeveer 30-35% blijft de eetstoornis bestaan, doch worden de problemen wel minder.
De therapie van een eetstoornis begint vaak met het aanleren van een gezond eetpatroon. Bij anorexia en sadorexia leer je stap voor stap weer normaal te eten. En je leert om te gaan met de angst die je bij eten hebt. Bij boulimia gaat de therapie over het aanleren van een regelmatig eetpatroon. Is dit eenmaal verbeterd? Dan kijk je samen met de behandelaar naar de oorzaken van de eetstoornis. Je denkt bijvoorbeeld negatief over jezelf, je kunt slecht met spanningen omgaan of je hebt (onverwerkt) verdriet. Dit kunnen allemaal oorzaken zijn van je eetstoornis.
Lees ook: Dít zijn de beste manieren om een rouwproces door te maken.
Medicijnen bij eetstoornissen
Soms schrijft de arts je antidepressiva voor. Dit gebeurt vooral bij sadorexia en boulimia. Deze medicijnen zorgen ervoor dat je minder eetbuien, minder agressie en minder depressieve gevoelens hebt.
Echter, er kleven mogelijke gezondheidsrisico’s en bijwerkingen aan het gebruik van antidepressiva en het is in de meeste gevallen bewezen niet effectief (afgezien van het placebo effect).
Lees ook: Lichaamsbeweging is bij matige depressie net zo effectief als antidepressiva.
Wat kun je zelf doen bij een eetstoornis?
Als je klachten hebt, dan is het belangrijk om daar iets aan te doen. Het belangrijkste is dat je toegeeft dat je problemen hebt met eten en daar iets aan wilt veranderen. Mensen met een eetstoornis zoals anorexia, sadorexia, boulimia en BED ontkennen vaak jarenlang voor zichzelf en hun omgeving dat ze eetproblemen hebben. Het is niet iets om je voor te schamen. Eetstoornissen zijn erg moeilijk om zelf te overwinnen. Je hebt daar professionele hulp bij nodig. Er bestaan tegenwoordig steeds betere therapieën voor eetstoornissen. Hoe eerder je erkent dat je een probleem hebt en een behandeling zoekt, hoe groter de kans is dat je er vanaf komt.
Ga naar je huisarts om je probleem te bespreken. Hij of zij kan je doorverwijzen naar een psycholoog. Veel instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ-instellingen) hebben therapiegroepen voor mensen met eetstoornissen. Ook zijn er in veel steden zelfhulporganisaties. Bij zo’n organisatie vind je herkenning, erkenning, begeleiding en informatie om van je probleem af te komen. Er bestaan ook groepen voor partners en familieleden.
Als je eetstoornis ernstig is, dan kan een opname nodig zijn. Er bestaan speciale behandelcentra voor mensen met eetstoornissen. Jouw behandelaar bij SHE Health Clinics kan – indien nodig – een opname regelen, maar je kunt ook zelf contact opnemen.
Meer lezen over mentale gezondheid en gezonde leefstijl?
- SHE Health Clinics overzicht medisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics psychologisch zorgaanbod.
- SHE Health Clinics infopagina stress en burn-out.
- SHE Health Clinics infopagina angst- of piekerstoornis.
- SHE Health Clinics infopagina depressie.
- SHE Health Clinics infopagina traumaverwerking.
- SHE Health Clinics infopagina leefstijl poli.
- Gezonde eters zijn cognitief jonger!
- Verslaving: wat zijn de verschillen tussen vrouwen en mannen?
- Medicinale kracht van voeding lijkt op werking van geneesmiddelen.
- Als antidepressiva niet werkt, is magnetische hersenstimulatie een alternatief.
- 10 soorten voeding waar je NIET bepaald gezonder van wordt.
- Hoe voorkom je een snack attack?
- Wat zijn de symptomen van een verborgen depressie?
- Antidepressiva kunnen seksuele disfunctie en ‘chemische castratie’ veroorzaken.
- Wat is er mis met de verslavingszorg voor vrouwen?
- Gedonder daaronder: wat is de oorzaak van aambeien?
- Waarom extra vitamine D slikken óók in de zomer een goed idee is.
- 7 makkelijke tips om meer groenten te eten.
- Wat zijn de 14 gezondste voordelen van stoppen met alcohol drinken?
- Hoe behandel je borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)?
- 8 tips om gezonder te eten en drinken.
- Hoeveel glazen water moet je per dag drinken? Bereken het met deze formule.
- Hoe weet je of je super gezond bent? Déze 7 kenmerken vertellen het je!
- Wanneer heb je overgewicht of obesitas?
- Gezonde tips voor blijvend gewichtsverlies.
- Wat zijn de kenmerken van een bipolaire stoornis?
- 18 feiten en fabels over antidepressiva.
- Hoe eet je jouw brein gezond?
- Aardbeien uit supermarkt bevatten vaak schadelijke bestrijdingsmiddelen.
- Wat zijn de symptomen van borderline en hoe kun je er mee omgaan?
- 12 gezonde voordelen van groene thee met citroen.
- Aanzienlijk minder schadelijke stoffen in biologisch voedsel.
- Wat zijn de 6 hormonen die gewichtstoename veroorzaken?
- Hoe beïnvloeden hormonen jouw gedrag en humeur?
- De ‘soft health’ trend: gezondheid is zoveel meer dan ‘niet ziek zijn’.
- 6 tips voor een goede hormonale gezondheid.
- Abnormale menstruatie? Dan is er sprake van een menstruatiestoornis!
- Welke voeding helpt tegen menstruatieklachten?
- Ademhalingsoefening tegen angst, stress en depressie.
- Last van stress, een trauma of depressie? Dít is het effect op je darmen!
- Flinke dip of last van depressie? Zo herken je de verschillen.
- Welke kenmerken duiden erop dat je een functionerend alcoholist bent?
- Déze voedingsstoffen heb je extra nodig als je ouder wordt.
- Dít zijn dé 20 voordelen van kurkuma voor je gezondheid.
- 12 tips om gezond oud te worden.
- Dit zijn de lichamelijke én mentale gevolgen van dagelijks alcohol drinken.
- Hoe herken je een depressie tijdens de overgang en wat kun je er aan doen?
- 40% van alle gevallen van kanker kan door voeding en leefstijl worden voorkomen!
- Depressiviteit rondom je menstruatie: wellicht is het PMS of PMDD?
- Waarom is de menstruatiecyclus van vrouwen in de war geraakt door coronastress?
- Wat zijn de symptomen van Persistent Genital Arousal Disorder (PGAD)?
- Alcoholisme bij vrouwen: verborgen probleem en groot taboe.
- Wat gebeurt er met je als je regelmatig aan yoga doet?
- Depressief zonder zon? Misschien heb je Seasonal Affective Disorder (winterdepressie).
- Wat is het PreMenstrueel Syndroom (PMS)?
- 10 voedingsmiddelen om je cholesterol te verlagen.
- Zijn jouw omega’s wel in balans?
- Oxycodon: ‘verslavende en gevaarlijke duivel in een doosje’.
- Symptomen en behandeling van PMDD.
- 21 verrassende bijwerkingen van de anticonceptiepil.
- 10 gezonde redenen om vaker avocado te eten.
- Hoe weet je of je super gezond bent? Déze 7 kenmerken vertellen het je!
- Dít zijn dé 20 voordelen van kurkuma voor je gezondheid.
- Depressie voorkomen met voedingssupplementen. Werkt dat?
- Vrouwen hebben meer last van autisme en het is moeilijker te herkennen dan bij mannen.
- 6 voordelen van bewegen waar je vrolijker, energieker én relaxter van wordt!
- 21 verrassende manieren om te ontspannen.
- Meer bewegen zonder te gaan sporten? Met deze 20 tips kan het!
- Wat zijn de 14 gezondste voordelen van stoppen met alcohol drinken?
- 10 gezondheidsproblemen waar vrouwen zich voor schamen.
- Zóveel moet je per dag bewegen om al dat zitten goed te maken.
- 8 redenen waarom wandelen goed is voor je gezondheid.
- Fiona wil nooit meer verslaafd raken aan opiaten: ‘Oxycodon controleerde mijn hele leven!’.
Auteur: Redactie
