Jonge mensen krijgen vaker Parkinson. Hoe komt dat?

10 juni 2024

Het aantal jonge mensen (onder de 50 jaar) dat de ziekte van Parkinson krijgt stijgt aanzienlijk. Hoe komt dat? En hoe weet je of je de ziekte van Parkinson hebt? Neuroloog Professor dr. Bas Bloem: “Bij het ontstaan van Parkinson spelen hormoonverstoorders en bestrijdingsmiddelen in de landbouw een grote rol. Mede daardoor is Parkinson inmiddels de snelst groeiende hersenaandoening ter wereld! Parkinson groeit sneller dan bijvoorbeeld beroertes, dementie of alzheimer. Parkinson is een ware pandemie geworden!”

In dit artikel leggen we uit wat de ziekte van Parkinson behelst, wat mogelijke oorzaken zijn, waarom het steeds vaker voorkomt, wat de symptomen zijn en beantwoorden we een aantal veel gestelde vragen over Parkinson en Parkinsonisme bij jonge mensen.

Wat is de ziekte van Parkinson?

Bij de ziekte van Parkinson is er in de hersenen te weinig van een bepaalde boodschapperstof (dopamine). Dopamine is belangrijk voor onder andere het bewegen en het denken. Hersencellen die dopamine maken, sterven bij mensen met Parkinson langzaam af. Deze cellen zitten vooral in een bepaald gedeelte van de hersenen, namelijk bovenaan in de hersenstam. Dat zorgt ervoor dat signalen minder goed worden doorgestuurd: de automatische piloot gaat haperen. Daardoor verdwijnt de soepelheid uit het bewegen en ontstaan bewegingsklachten zoals trillen, stijfheid, traagheid en soms een ‘strak’ gezicht. Echter, ook kunnen er ‘onzichtbare’ symptomen ontstaan, zoals een depressie, trager denken, slechter slapen, of incontinentie.

Parkinson ontstaat door een combinatie van verschillende oorzaken. Deze combinatie kan ook voor iedere patiënt verschillen. Dit zijn de belangrijkste factoren die worden geassocieerd met Parkinson:

1. Genetische factoren: Hoewel de meeste gevallen van Parkinson niet direct erfelijk zijn, spelen genetische factoren wel een rol. Enkele specifieke genetische mutaties zijn geassocieerd met de ziekte van Parkinson:

SNCA: Deze mutatie leidt tot de productie van abnormaal alfa-synucleïne, een eiwit dat klontert en schade veroorzaakt in hersencellen.
LRRK2: Mutaties in dit gen zijn de meest voorkomende genetische oorzaak van de ziekte van Parkinson.
PARK7, PINK1, en PRKN: Deze genen zijn betrokken bij de vroege aanvang van de ziekte.

2. Omgevingsfactoren: Blootstelling aan bepaalde omgevingsfactoren kan het risico op het ontwikkelen van Parkinson verhogen:

Pesticiden en herbiciden: Bepaalde chemische stoffen die in landbouw worden gebruikt, zijn geassocieerd met een verhoogd risico.
Industrieel oplosmiddelen: Blootstelling aan bepaalde chemicaliën in industriële omgevingen kan ook het risico verhogen.
Hoge metaalconcentraties: Blootstelling aan zware metalen zoals mangaan kan een risicofactor zijn.

3. Leeftijd: Leeftijd is de grootste risicofactor voor Parkinson. De ziekte komt meestal voor bij mensen ouder dan 60 jaar, hoewel vroege aanvang (voor de leeftijd van 50) ook voorkomt.

4. Familiegeschiedenis: Een familiegeschiedenis van Parkinson verhoogt het risico, hoewel de meeste gevallen niet direct erfelijk zijn.

5. Andere risicofactoren:

Geslacht: Mannen hebben een iets hoger risico dan vrouwen.
Hoofdtrauma: Herhaald of ernstig hoofdletsel kan het risico op Parkinson verhogen.
Leefstijl en dieet: Diverse wetenschappelijke studies suggereren dat factoren zoals sterk bewerkte voeding, leefstijl en lichaamsbeweging een rol kunnen spelen in het risico.

Lees ook: Hoe werkt een Dopamine-detox ontgiftingskuur voor je hersenen?

Vanaf welke leeftijd komt Parkinson voor?

Veel mensen denken dat Parkinson een oudemensenziekte is, echter meer dan 30 procent van de patiënten is jonger dan 65 jaar! Het aantal dertigers en veertigers met Parkinson groeit enorm snel. De totale groei is zo groot dat we kunnen spreken van een ware pandemie. Het is inmiddels de snelst groeiende hersenaandoening ter wereld! Parkinson groeit sneller dan bijvoorbeeld beroertes, dementie of alzheimer.

Lees ook: Wat is het #1 symptoom dat je dementie hebt?

Waardoor komt Parkinson steeds vaker voor?

Enerzijds komt dit doordat we gemiddeld steeds ouder worden. Daarnaast spelen luchtvervuiling en bestrijdingsmiddelen ook een grote rol. Veel boeren die met bepaalde bestrijdingsmiddelen werken of hebben gewerkt, krijgen Parkinson. Het causale verband wordt daardoor zeer duidelijk!

Lees ook: Wat zijn de meest voorkomende hormoonverstoorders?

In Frankrijk komt de ziekte van Parkinson om die reden relatief veel voor onder wijnboeren. En in Nederland relatief vaak onder akkerbouwers. Ook omwonenden van akkers hebben een verhoogd risico. Uiteindelijk treft de blootstelling aan bestrijdingsmiddelen iederéén. Want ze komen terecht in ons eten en drinkwater.

Lees ook: Neuroloog Bas Bloem wil z.s.m. verbod op chemische middelen die hersenziekte kunnen veroorzaken.

Wat zijn de eerste symptomen van Parkinson?

De eerste symptomen van Parkinson zijn voor iedereen anders, maar vaak begint het met een trillende hand, vooral in rust. Een klassiek symptoom is bradykinesie: tragere en kleinere bewegingen. Dat uit zich bijvoorbeeld in een handschrift dat groot begint en steeds kleiner en priegeliger wordt.

Ook ‘dromen uitleven’ kan duiden op Parkinson: wanneer tijdens de REM-slaap, de droomfase, niet alleen de ogen bewegen maar het hele lichaam mee gaat doen. Mensen die hier last van hebben, hebben een aanzienlijke grotere kans op de ziekte.

Lees ook: Hoe herken je de eerste symptomen van de ziekte van Parkinson?

Wanneer kan de diagnose Parkinson worden gesteld?

Meestal duurt het vrij lang voordat de diagnose Parkinson gesteld kan worden. De ziekte uit zich op allerlei manieren. Voorbeelden van lichamelijke symptomen zijn:

Trillen (tremor) van de handen, benen, kin of tong.
Trager worden van bewegingen (bradykinesie), moeite met starten van bewegingen (akinesie) en ontbreken van automatische bewegingen (hypokinesie).
Stijfheid van de spieren (rigiditeit).
Houdings- en evenwichtsproblemen en soms vallen bij langer bestaan van de ziekte.
‘Bevriezen’ van de benen tijdens lopen (freezing), waardoor het lijkt alsof de voeten aan de vloer blijven plakken.

Naast de, bij veel mensen bekende, fysieke symptomen treft Parkinson ook het brein, denken (cognitie) en dagelijks functioneren. Denk daarbij aan:

Trager denken
Verminderde reuk
Concentratieproblemen
Slaapstoornissen.
Obstipatie (constipatie)
Stemmingsproblemen
Depressie
Verandering van seksuele behoeften.

Welke Parkinson symptomen iemand krijgt, verschilt geheel per persoon. Dat geldt ook voor de ernst van de klachten en voor het verloop van de ziekte van Parkinson. Bij mensen met aandoeningen die lijken op de ziekte van Parkinson, de zogeheten atypische parkinsonismen zijn die verschillen nog groter.

Lees ook: 10 minder bekende symptomen van de ziekte van Parkinson.

Wat valt er tegen Parkinson te doen?

Er wordt wereldwijd gezocht naar behandelmethoden. Helaas is Parkinson op dit moment nog niet te genezen, maar symptomen effectief onderdrukken, lukt vaak jarenlang wel. Juist omdat Parkinson nog ongeneeslijk is, moeten we er alles aan doen om het risico op het krijgen van Parkinson te verkleinen. Voorkomen is hier echt beter dan genezen.

De ziekte van Parkinson is een complexe ziekte. Mensen ervaren problemen met dagelijkse activiteiten, zoals lopen, aankleden, spreken of eten. Maar ook psychische problemen zoals depressie, problemen met het nemen van initiatief of seksualiteit behoren tot de symptomen.

Door deze verscheidenheid aan problemen zijn vaak meerdere zorgverleners betrokken bij de behandeling. Dat maakt de behandeling multidisciplinair. Wanneer welke soort zorgverlener betrokken raakt en welk soort behandeling effectief kan zijn is afhankelijk van de problemen die de persoon ervaart.

Specifieke deskundigheid, kennis en kunde van zorgverleners is noodzakelijk. Samenwerken en afstemmen met zowel de persoon met Parkinson als collega zorgverleners is daarom van groot belang. Dat maakt de netwerkzorg rondom en met de mens effectief.

Lees ook: Zijn schoonmaakmiddelen echt net zo ongezond als sigaretten? Jazeker!

Wat kun je zelf tegen Parkinson doen?

Uit recent onderzoek blijkt dat sporten zeer waarschijnlijk een remmende werking op het ziekteproces heeft. Mensen die hun hele leven veel hebben gesport, hebben minder kans op Parkinson. In een van onze studies bleek dat de hersenen van sportende proefpersonen met Parkinson níét krimpen en die van niet-sportende proefpersonen wél. Bovendien zorgt sporten voor nieuwe uitlopers tussen beschadigde hersendelen en de hersenschors: het brein past zich aan. Ga minstens drie keer per week een half uurtje sporten.

Lees ook: Sporten geeft vrouwen meer voordelen dan mannen.

Ook een paar koppen koffie per dag en het mediterrane dieet lijken een beschermende werking te hebben. Kies voor onbespoten biologische voeding, was groente en fruit zorgvuldig en voorkom zoveel mogelijk blootstelling aan bestrijdingsmiddelen, PFAS, hormoonverstoorders of andere giftige stoffen in je omgeving.

Lees ook: Aanzienlijk minder schadelijke stoffen in biologisch voedsel.

Veel gestelde vragen over Parkinson bij jonge mensen

Wat is Parkinson?
Parkinson is een progressieve neurologische aandoening die de beweging beïnvloedt. Het wordt veroorzaakt door het verlies van dopamine-producerende cellen in de hersenen.

Wat is Parkinsonisme?
Parkinsonisme is een term die verwijst naar een groep van bewegingsstoornissen die vergelijkbare symptomen vertonen als de ziekte van Parkinson. Hoewel de ziekte van Parkinson de meest voorkomende oorzaak van parkinsonisme is, zijn er andere aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken. De symptomen van parkinsonisme overlappen vaak met die van de ziekte van Parkinson en kunnen omvatten:

Tremor: Trillen, meestal in rust.
Bradykinesie: Vertraagde bewegingen.
Rigiditeit: Stijfheid van spieren.
Posturale instabiliteit: Balans- en coördinatieproblemen.
Veranderingen in loop: Kleine, schuifelende stappen en moeite met starten of stoppen van lopen.

Naast de ziekte van Parkinson kunnen verschillende andere aandoeningen Parkinsonisme veroorzaken, zoals:

Atypische Parkinsonismen: Progressieve supranucleaire verlamming (PSP): Een aandoening die balans- en oogbewegingsproblemen veroorzaakt, naast parkinsonistische symptomen.
Multiple systeem atrofie (MSA): Een aandoening die meerdere delen van het zenuwstelsel aantast en symptomen zoals lage bloeddruk, blaasproblemen en motorische problemen veroorzaakt.
Corticobasale degeneratie (CBD): Een zeldzame aandoening die asymmetrische motorische problemen en cognitieve achteruitgang veroorzaakt.
Medicamenteuze oorzaken: Sommige antipsychotica en anti-emetica kunnen symptomen van parkinsonisme veroorzaken door de dopamine-receptoren in de hersenen te blokkeren.
Vasculair Parkinsonisme: Dit wordt veroorzaakt door meerdere kleine beroertes die de delen van de hersenen beïnvloeden die verantwoordelijk zijn voor beweging.
Traumatisch hersenletsel: Herhaaldelijk hoofdletsel, zoals gezien bij boksers (bekend als dementia pugilistica), kan parkinsonistische symptomen veroorzaken.
Toxische blootstelling: Blootstelling aan bepaalde toxische stoffen, zoals mangaan of koolmonoxide, kan parkinsonisme veroorzaken.

Wat is jong Parkinson?
Jong Parkinson verwijst naar de diagnose van de ziekte van Parkinson bij mensen onder de leeftijd van 50 jaar.

Wat zijn de vroege symptomen van Parkinson bij jonge mensen?
Vroege symptomen kunnen subtiel zijn en variëren, maar vaak voorkomende tekenen zijn:

Tremoren (trillen) in rust, meestal beginnend in een hand of arm.
Stijfheid van spieren.
Vertraagde beweging (bradykinesie).
Balansproblemen.
Kleine, slepende stappen bij het lopen.

Hoe wordt Parkinson bij jonge mensen gediagnosticeerd?
De diagnose is voornamelijk klinisch, gebaseerd op symptomen en neurologisch onderzoek. Soms worden beeldvormende onderzoeken zoals MRI en PET-scans gebruikt om andere aandoeningen uit te sluiten.

Wat veroorzaakt Parkinson bij jonge mensen?
De exacte oorzaak is onbekend, maar een combinatie van genetische factoren, leefstijl, voeding en omgevingsfactoren speelt waarschijnlijk een rol. Sommige gevallen worden geassocieerd met genetische mutaties.

Zijn de behandelingen voor jong Parkinson anders dan voor oudere patiënten?
De behandelingsprincipes zijn vergelijkbaar, maar jongere patiënten hebben vaak meer baat bij behandelingen die minder kans hebben op langdurige bijwerkingen. Medicijnen zoals levodopa, dopamine-agonisten en MAO-B-remmers worden vaak gebruikt. Fysiotherapie, ergotherapie en spraaktherapie kunnen ook nuttig zijn.

Wat is het verloop van de ziekte bij jonge mensen?
Het verloop kan variëren, maar jongere patiënten hebben vaak een langzamer ziekteprogressie. Desondanks kunnen ze ernstige symptomen ontwikkelen die hun dagelijkse leven beïnvloeden.

Kunnen jonge mensen met Parkinson blijven werken?
Veel jonge mensen met Parkinson blijven werken, vooral in de vroege stadia van de ziekte. Werk aanpassingen en ondersteuning kunnen noodzakelijk zijn naarmate de ziekte vordert.

Welke ondersteuningsmogelijkheden zijn er voor jonge mensen met Parkinson?
Er zijn diverse ondersteuningsmogelijkheden beschikbaar zoals:

Steungroepen en patiëntenverenigingen.
Counseling en psychologische ondersteuning.
Hulp bij werk en financiën.
Online gemeenschappen en hulpbronnen.
ParkinsonNet (landelijk netwerk van meer dan 4.000 zorgverleners gespecialiseerd in de ziekte van Parkinson en parkinsonisme).

Wat is de impact op het dagelijks leven van jonge mensen met Parkinson?
De impact varieert per individu, maar kan significante uitdagingen met zich meebrengen op gebieden zoals mobiliteit, werk, sociale activiteiten en mentale gezondheid. Vroege diagnose en behandeling kunnen helpen de kwaliteit van leven te verbeteren.

Zijn er specifieke onderzoeken of klinische studies voor jong Parkinson?
Ja, er zijn wetenschappelijke onderzoeken gericht op de specifieke kenmerken en behandelingsbehoeften van jonge Parkinson-patiënten. Patiënten kunnen deelnemen aan klinische studies die nieuwe behandelingen en interventies testen.

Is er een erfelijke component aan Parkinson bij jonge mensen?
In sommige gevallen is er een genetische component, vooral bij jongere patiënten. Genetische counseling kan nuttig zijn voor het begrijpen van mogelijke risico’s voor familieleden.

Meer lezen over neurologie, psychologie, hormoonverstoorders, (on)gezonde voeding en gezonde leefstijl?